Notatki nt. pochodzenia kolekt stosowanych w dni powszednie po niedzieli Najświętszej Trójcy w Mszałach Pawła VI i Piusa V

Mszał Pawła VI, kolekta IX niedzieli „per annum”

Tekst: „Deus, cuius providentia in sui dispositione non fallitur, te supplices exoramus, ut noxia cuncta submoveas, et omnia nobis profutura concedas. Per Dominum”.

Oficjalny polski przekład: „Boże, Twoja Opatrzność nigdy się nie myli w swoich zrządzeniach, pokornie Cię błagamy, abyś oddalił od nas wszystko, co nam szkodzi, i udzielił wszystkiego, co służy naszemu dobru. Przez naszego Pana”.

To jest także kolekta 7. Niedzieli po Pięćdziesiątnicy w Mszale Piusa V, pisałem o niej 31 lipca 2011, kopiuję poniżej z modyfikacjami. W starym przekładzie polskim zakończenie modlitwy: „udzielił wszystkiego, co pożyteczne”.

Historia modlitwy. Po raz pierwszy modlitwa pojawia się w Sakramentarzu Gelazjańskim (ok. 628/715 r.) jako kolekta trzeciego (z szesnastu) formularzy niedzielnych. W Sakramentarzu Gregoriańskim typu II (ok. 650/683 r.) jest to kolekta 2. niedzieli po oktawie Apostołów Piotra i Pawła, będącej w tym sakramentarzu 8. niedzielą po Pięćdziesiątnicy. Tak samo będzie w Suplemencie św. Benedykta z Aniane do Gregorianum papieskiego (ok. 810/815 r.), Benedykt w komponowaniu Suplementu korzystał m.in. z Gregorianum II. W rzymsko-benedyktyńskim Sakramentarzu z Subiaco (ok. 1075 r.) wypada jeden z wcześniejszych formularzy niedzielnych, więc następuje przesunięcie niedziel o jedną, przez co dzisiejsza modlitwa staje się kolektą 7. niedzieli i tak już pozostanie aż do Mszału z 1962 r.

Mszał Piusa V, Msza I niedzieli po Pięćdziesiątnicy

Tekst: „Deus, in te sperantium fortitudo, adesto propitius invocationibus nostris: et quia sine te nihil potest mortalis infirmitas, praesta auxilium gratiae tuae; ut in exequendis mandatis tuis, et voluntate tibi et actione placeamus. Per Dominum”.

Przekład wg łac.-pol. Mszału z 1968 r.: „Boże, mocy ufających Tobie, wysłuchaj łaskawie nasze błagania i wspomóż swoją łaską nas, ludzi słabych, którzy bez Ciebie nic uczynić nie mogą, aby nasza wola i nasze czyny były poddane Twoim przykazaniom. Przez Pana naszego”.

Historia modlitwy. W Sakramentarzu Gelazjańskim jest to kolekta V niedzieli po Wielkanocy. Natomiast Sakramentarz Gregoriański typu II wyznacza ją jako kolektę II niedzieli po Pięćdziesiątnicy. Za Gregorianum II pójdą także Frankońskie Sakramentarze Gelazjańskie (archetyp z Flavigny, ok. 760/770 r.), ale św. Benedykt z Aniane, redagując Suplement do Gregorianum papieskiego przesunie ten formularz na I niedzielę. Kiedy w XIV w. liturgia papieska przyjmie w niedzielę po Pięćdziesiątnicy święto Najświętszej Trójcy, formularz ten nie zostanie usunięty, ale będzie odtąd wyznaczony na dni powszednie po tej niedzieli.

W innych obrządkach. Modlitwa została zapożyczona także w rytach galijskim i ambrozjańskim. Mszał z Bobbio (ok. 700 r.; Francja pd.-wsch. lub Italia pn.) ma ją w ogólnym zbiorze formularzy niedzielnych, zaś Missale Francorum (ok. 750 r., Paryż lub Soissons) ma ją jako „oratio ante nomina” (bez odpowiednika w rycie rzymskim) w ogólnym zbiorze formularzy codziennych (Francorum ma inny incipit: „Omnipotens sempiterne Deus, adesto propitius…itd.”).
Natomiast ambrozjański Sakramentarz ze św. Symplicjana (ok. 900 r.) ma ją jako „oratio super populum” (odpowiednik rzymskiej kolekty) I niedzieli po Pięćdziesiątnicy. Ma ją także Sakramentarz z Bergamo (IX w.) i Sakramentarz z Biasca (X w.), chyba w ten sam dzień i w tej samej funkcji (tak się domyślam z zapisów konkordancji, nie mam tych dwóch ksiąg).

Mszał Pawła VI. Jest to kolekta XI niedzieli per annum. Tekst ten sam, tylko w dwóch miejscach przestawiony szyk wyrazów: „invocationibus nostris adesto propitius” i „gratiae tuae praesta semper auxilium”.
Polski przekład: „Boże, mocy ufających Tobie, bez Ciebie nic nie możemy uczynić, wysłuchaj łaskawie nasze błagania i wspomagaj nas swoją łaską, aby nasza wola i nasze czyny były poddane Twoim przykazaniom”.