Sakramentarz tyniecki a Mszał Rzymski (6): Msze za zmarłych i podsumowanie całości

Na koniec tego cyklu porównanie ostatniego bloku formularzy liturgicznych, czyli mszy za zmarłych.

W dalszej części używam skrótów:

Tin – Sakramentarz tyniecki
MReg – Missale Regulae (kopia papieskiego mszału z XIII w.)
MR 1474 – Mszał Rzymski „editio princeps” z 1474 r.
MR – Mszał Rzymski ogólnie (bez rozróżniania na MReg i MR 1474)

Struktura bloku. Struktura tej części księgi jest właściwie wszędzie identyczna: msza w dzień pogrzebu – w 3., 7., i 30. dzień od pogrzebu – rocznica – za biskupów i kapłanów – za świeckich mężczyzn i kobiety – formularze partykularne. Najmniej rozwiniętą postać ma blok mszy za zmarłych w Tin: formularz na dni po pogrzebie jest ten sam co na pogrzeb, najmniej formularzy partykularnych. Tin ma ogólnie najmniej formularzy za zmarłych – 11. MReg ma 12 a MR 1474 – 20. MR 1474 ma najwięcej formularzy partykularnych, np. za dobroczyńców, za pochowanych na miejscowym cmentarzu itd. Widać więc, że jest znaczna różnica między dwoma egzemplarzami MR, zatem ta część księgi była przez całe średniowiecze w fazie ciągłego rozwoju.

Zbieżności i rozbieżności. 11 formularzy za zmarłych w Tin zbudowanych jest z 41 modlitw. 18 z nich jest obecnych również w MReg, przy czym tylko 11 pojawia się dokładnie w tej samej funkcji liturgicznej lub w takich samych formularzach, wśród pozostałych 7 zdarza się zmiana funkcji liturgicznej (np. co w Tin jest sekretą w MReg staje się postkomunią) albo zmiana formularza. Z kolei MR 1474 zachowuje 21 modlitw z Tin, w tym 13 w tej samej funkcji lub w analogicznym formularzu. Tylko jeden formularz z Tin (pierwszy formularz za zmarłą kobietę) pojawia się w niezmienionej postaci, z identycznymi  modlitwami w MReg i w MR 1474. Ponadto MR 1474 powtarza jeszcze jeden formularz z Tin tylko pod inną nazwą (za kapłana w Tin, za biskupa w MR 1474).

Statystyka. Na 41 modlitw z Tin 18 przeszło do MReg a 21 do MR 1474, co daje odpowiednio 43,9 i 51,3 proc.

Konkluzja. Z całą pewnością tę część księgi można zaliczyć do typu nadobfitego wg klasyfikacji Bourque’a.

Appendix – Błogosławienie wody.  Jedynym obrzędem pozamszalnym wspólnym dla Tin i MR jest obrzęd błogosławienia wody, pochodzący z Sakramentarza gregoriańskiego. W Tin znajduje się on pod koniec księgi a w MR przeciwnie, na początku. Obrzęd błogosławienia wody jest w gruncie rzeczy identyczny w Tin i w MR. Brakuje tylko ostatniej siódmej modlitwy z Tin, która zresztą była do niego dołączona z zewnątrz, o czym na odpowiednim miejscu pisałem.

 

Konkluzja ogólna. Najpierw co do liczb. Formularze Tin, które były przedmiotem porównania, liczą 1253 modlitwy. Z tego 914 modlitw przeszło do MReg (72,9 proc.) a 927 do MR 1474 (74 proc.). Teoretycznie więc procent wspólnego materiału jest duży. Jednak najmniejszą wagę należy przywiązywać do zbieżności Temporale i Sanctorale, gdyż oczywistym jest, że tu zbieżności muszą być największe. Gregoriańskie Temporale i Sanctorale to fundament Mszału Rzymskiego, więc nie można było tu oczekiwać poważniejszych rozbieżności. Gdyby odjąć oba te elementy, a pozostawić Msze wspólne o świętych, wotywne i za zmarłych, mamy 242 modlitwy w Tin, z czego 84 wspólne z MReg a 106 z MR 1474, co daje odpowiednio 34,8 i 43,9 proc. Odpowiedź jest więc oczywista. Liturgia Sakramentarza tynieckiego nie znajduje się na głównej linii rozwoju liturgii Mszału Rzymskiego. W mojej ocenie nasz sakramentarz reprezentuje „typ nadobfity” wg klasyfikacji ks. prof. Emmanuela Bourque’a.

To chyba już wszystko, co mogę napisać na temat Sakramentarza tynieckiego. Ale to nie znaczy, że zapominam o tej księdze. Powinna zostać wydana i bardzo chętnie wziąłbym udział w tym projekcie.


Wpisy blogowe i komentarze użytkowników wyrażają osobiste poglądy autorów. Ich opinii nie należy utożsamiać z poglądami redakcji serwisu Liturgia.pl ani Wydawcy serwisu, Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny.

Zobacz także

Maciej Zachara MIC

Maciej Zachara MIC na Liturgia.pl

Urodzony w 1966 r. w Warszawie. Marianin. Rocznik święceń 1992. Absolwent Papieskiego Instytutu Liturgicznego na rzymskim "Anselmianum". W latach 2000-2010 wykładał liturgikę w WSD Księży Marianów w Lublinie, gdzie pełnił również posługę ojca duchownego (2005-2017). W latach 2010-2017 wykładał teologię liturgii w Kolegium OO. Dominikanów w Krakowie. Obecnie pracuje duszpastersko w parafii Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Bazylianówka w Lublinie. Ponadto jest prezbiterem wspólnoty neokatechumenalnej na lubelskiej Poczekajce, a także odprawia Mszę św. w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego w rektoralnym kościele Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Staszica w Lublinie....