Dziwny biskup Ambroży
Wspomnienia ważnych świętych - 7 grudnia
Tego dnia wszystko potoczyło się szybko. Wobec sporów i waśni, które rozrywały Mediolan podczas wyborów nowego biskupa, do sali obrad wkroczył Ambroży, jeszcze nieochrzczony katechumen, i chciał, jako urzędnik państwowy, zaprowadzić porządek. Wówczas znajdujące się tam dziecko miało wykrzyknąć wobec kłócącego się tłumu: Ambrosius episcopus! Ambrosius episcopus! (Biskupem Ambrozy! Biskupem Ambroży!).
Głos bezgrzesznego dziecka, w przekonaniu zebranych, albo przynajmniej przekazującego nam tę uroczą anegdotę autora, miał być głosem samego Boga. I tak Ambroży, choć jeszcze nieochrzczony, został wybrany na biskupa Mediolanu. Wszystko jednak miało dopiero się rozpocząć. Był rok 374.
Początki kariery
Ambroży z Mediolanu to biskup, który dziś zdecydowanie nie cieszyłby się popularnością szerokiej opinii publicznej ze względu na swą szczególną aktywność na polu polityki. Oczywiście czy taki sąd jest zasłużony, w odniesieniu do biskupa z IV w., pozostaje innym problemem.
Ambroży całe swe dojrzałe życie związał z północnymi rejonami Italii. Urodzi się około 337 r. w Trewirze. Jego Ojciec był prefektem Galii. Po jego śmierci przeniósł się z rodziną do Rzymu i studiował, zapewne między innymi także, retorykę, która w ówczesnych czasach była niezbędna na drodze poważnej kariery urzędniczej. Jako wykształcony człowiek został mianowany zarządcą regionu Emilii i Ligurii. Nie będąc nawet ochrzczonym, musiał przewodniczyć wyborom biskupa w Mediolanie. Zmarły wcześniej dostojnik był arianiem. Wynik wyboru już znamy.
Pracowity biskup
Jak już zostało powiedziane Ambroży w chwili wybrania był katechumenem. Nie powinno nas zatem także dziwić, że zapewne jego wiedza teologiczna pozostawiała wiele do życzenia. Nie przeszkodziło mu to jednak w podjęciu osobistych, głębokich studiów nad Pismem Świętym, Ojcami greckimi oraz klasyczną filozofią; zapewne także znał pisma Filona z Aleksandrii. Działalność Ambrożego w tym zakresie przyniosła mu tytuł doktora Kościoła. I choć mamy ich obecnie bez liku, to jednak przez wieki Doktorów było jedynie czterech: Augustyn, Hieronim, Grzegorz Wielki i Ambroży.
To pracowite studium Ambrożego unieśmiertelnił w swych Augustyn „Wyznaniach” (VI,3,3-4). Co ciekawe jest to chyba zarazem jeden z najstarszych opisów czytającego człowieka, portret tym ciekawszy, iż ukazujący czytającego samym wzrokiem, wbrew obyczajowi antycznemu, nakazującemu czytać na głos (swe zdziwienie odnotowuje także sam Augustyn). Jego teologia w dużej mierze opiera się na tradycji aleksandryjskiej, zwłaszcza na Orygenesie i Dydymie Ślepym. Znać też wpływ Bazylego Wielkiego. W czasach, w których nie istniało pojęcie plagiatu, Ambroży swoją tytaniczną pracą przyswoił dla Zachodu, gdzie coraz szybciej zamierała znajomość greki, wielką tradycję teologiczną Wschodu. W swych pismach przygotował obfity pokarm, którym żywił się schyłek antyku i całe wieki średnie. Słusznie zatem zwie się go Doktorem (doctor czyli nauczyciel) Kościoła. Nie da się bowiem ukryć, ze Ambroży jest jednym z najważniejszych źródeł i ojców teologii Zachodu.
Biskup wielkiej polityki
Ambroży żył w czasach wielkiego sporu o bóstwo Chrystusa. Nie tylko jednak. Za jego czasów umierała religia pogańska, a energiczny biskup Mediolanu bynajmniej nie okazywał jej współczucia. Był twardym partnerem w rozmowach dla kolejnych cesarzy. To on wymógł usunięcia z senatu ołtarza Wiktorii (382 r.), nie oddał, mimo nacisków żony cesarza, bazyliki mediolańskim arianom. On wreszcie wymógł na cesarzu Teodozjuszu odbycie publicznej pokuty po dokonanej na cesarski rozkaz masakrze w Tesalonikach w 390 r.
Za jego czasów coraz żywiej rozwiał się kult męczenników. Dwóch z nich, Gerwazego i Protazego, Ambroży sam „odkrył” i zapoczątkował ich żywy kult. Bez względu na to, co można pomyśleć dziś o tym pomyśle (zapewne bowiem Gerwazy i Protazy byli bardziej realni w wyobraźni Ambrożego niż w rzeczywistości), nie zmienia to faktu, że dla współczesnych te wysiłki biskupa były dużą pomocą dla ich pobożności.
Ambroży umarł 4 IV 397 r.
Co do dziś przetrwało…
Przede wszystkim liczne pisma zawierające doktrynę ascetyczną, dogmatyczną i egzegetyczną (jak byśmy to dziś powiedzieli). Ponoć zamknięty w bronionej przed arianami bazylice Ambroży zagrzewał towarzyszący mu lud do wytrwania poprzez śpiew napisanych przez siebie hymnów. Do dziś znane są i śpiewane niektóre spośród nich (Aeterne rerum conditor; Deus, Creator ominum). Publiczny śpiew hymnów, nie tylko psalmów, jest jednym z elementów dziedzictwa Ambrożego, które przetrwało do dziś.
Z jego imieniem związana jest też liturgia ambrozjańska celebrowana do dziś w kilkudziesięciu parafiach mediolańskich. Według tej tradycji Adwent, w odróżnieniu od tradycji rzymskiej, trwa 6 tygodni.
Szymon Hiżycki OSB
Dostarczamy wartościowe treści?
Zobacz także
-
Kielce: Jubileuszowa edycja Sacroexpo przeszła do historii
Minęła XX edycja Międzynarodowej Wystawy Budownictwa i Wyposażenia Kościołów, Sztuki Sakralnej i Dewocjonaliów Sacroecpo. Podczas... więcej
-
Kielce: Medal „Per Artem ad Deum” dla...
Uroczyste wręczenie Medalu Per Artem Ad Deum, przyznawanego przez Papieską Radę ds. Kultury odbyło się... więcej
-
Kielce: Na targach Sacroexpo wszystko dla kościoła...
To już XX edycja Międzynarodowej Wystawy Budownictwa i Wyposażenia Kościołów, Sztuki Sakralnej i Dewocjonaliów Sacroexpo.... więcej
Tomasz Dekert
Urodzony w 1979 r., doktor religioznawstwa UJ, wykładowca w Instytucie Kulturoznawstwa Akademii Ignatianum w Krakowie. Główne zainteresowania: literatura judaizmu intertestamentalnego, historia i teologia wczesnego chrześcijaństwa, chrześcijańska literatura apokryficzna, antropologia kulturowa (a zwłaszcza możliwości jej zastosowania do poprzednio wymienionych dziedzin), języki starożytne. Autor książki „Teoria rekapitulacji Ireneusza z Lyonu w świetle starożytnych koncepcji na temat Adama” (WAM, Kraków 2007) i artykułów m.in. w „Teofilu”, „Studia Laurentiana” i „Studia Religiologica”. Mąż, ojciec czterech córek i dwóch synów.