II tydzień Wielkiego Postu. Bóg jako Auctor.

Adésto, Dómine, fámulis tuis, et perpétuam benignitátem largíre poscéntibus: ut iis, qui te auctóre et gubernatóre gloriántur, et congregáta restáures, et restauráta consérves

„Wspieraj, Panie, sługi Swoje i proszącym okazuj nieustannie Twoją dobroć, abyś w tych, co uznają Ciebie za Stwórcę i Pana, odnowił dary im udzielone, a odnowione zachował”. (O ile nie zaznaczam inaczej, tłumaczenia modlitw z mszału dawniejszego podaję za tzw. mszalikiem tynieckim z 1963.)

W pierwszych rozważaniach, na dni po Popielcu, wspomniałem, że przywrócenie modlitw nad ludem w mszale z 2002 nie odbyło się na zasadzie prostego przeniesienia z mszału dawniejszego. Właściwie nie mogło się tak odbyć, gdyż już wcześniej, tworząc sam mszał zreformowany, dość swobodnie traktowano modlitwy zawarte w mszale dawniejszym.

I tak zacytowana powyżej modlitwa nad ludem z czwartku po II niedzieli Wielkiego Postu stała się kolektą z XVIII niedzieli zwykłej, a na polski została przetłumaczona następująco: „Wszechmogący Boże, wspieraj swoich wiernych i okaż wiekuistą dobroć proszącym, którzy uznają Ciebie za Stwórcę i Pana; odnów życie im udzielone i odnowione zachowaj.” (dla tekstów z nowego mszału podaję tłumaczenie liturgiczne, używane w Kościele w Polsce).

Mógłbym się długo wyzłośliwiać dlaczego spolszczając zreformowaną liturgię Domine przetłumaczono na „Wszechmogący Boże” a famulis na „wiernych”, skoro niewiele lat wcześniej zrobiono to poprawnie i zupełnie zgrabnie. Chcę jednak zwrócić uwagę na fakt, że w obu wersjach słowo auctor przetłumaczono jako „Stwórca”.

Wiarę w „Boga, Stworzyciela nieba i ziemi” wyznajemy co niedziela odmawiając tzw. symbol nicejsko – konstantynopolitański. Czasem, asystując przy chrzcie, te same słowa odmawiamy w Składzie Apostolskim. Identyczność słów mamy jednak tylko w polskich tekstach obu wyznań wiary. Teksty łacińskie różnią się. Tam gdzie po polsku jest „Stworzyciel” tam Credo mszalne używa słowa factor a chrzcielne creator.

Razem mamy więc trzy różne słowa łacińskie, które w podanych przykładach na polski przetłumaczono właściwie identycznie. Czy jednak nie zginęły w ten sposób jakieś różnice znaczeniowe?

Słowo creator występuje w kilku modlitwach mszalnych.

Np. w kolekcie na XXIV niedzielę zwykłą (2002):

Réspice nos, rerum ómnium Deus creátor et rector..

„Boże, Stwórco i Rządco wszechświata, wejrzyj na nas…”

Albo w offertorium święta Nawiedzenia NMP (1962):

Beáta es, Virgo María, quae ómnium portásti Creatórem

„Błogosławiona jesteś Panno Maryjo, któraś nosiła Stwórcę wszechrzeczy”

Poza Credo nie znalazłem zastosowań słowa factor w modlitwach. Natomiast występuje ono w kilku miejscach Wulgaty:

Dereliquit Deum factorem suum et recessit a Deo salutari suo.

„Boga, Stwórcę swego porzucił, zelżył Skałę, swoje ocalenie” (Pwt 32,15).

Perversa est haec vestra cogitatio quasi lutum contra figulum cogitet et dicat opus factori suo non fecisti me?

„O co za przewrotność! Czyż może być garncarz na równi z gliną stawiany? Czyż może mówić dzieło o swym twórcy: Nie uczynił mnie?” (Iz 29,16).

Non enim auditores legis iusti sunt apud Deum sed factoreslegis iustificabuntur.

„Nie ci bowiem, którzy przysłuchują się czytaniu Prawa, są sprawiedliwi wobec Boga, ale ci, którzy Prawo wypełniają, będą usprawiedliwieni” (Rz 2,13).

Quia si quis auditor est verbi et non factor hic conparabitur viro consideranti vultum nativitatis suae in speculo. (…) qui autem perspexerit in lege perfecta libertatis et permanserit non auditor obliviosus factus sed factor operis hic beatus in facto suo erit.

„Jeżeli bowiem ktoś przysłuchuje się tylko słowu, a nie wypełnia go, podobny jest do człowieka oglądającego w lustrze swe naturalne odbicie. (…)Kto zaś pilnie rozważa doskonałe Prawo, Prawo wolności, i wytrwa w nim, ten nie jest słuchaczem skłonnym do zapominania, ale wykonawcą dzieła; wypełniając je, otrzyma błogosławieństwo” (Jk 1,23.25).

Może najłatwiej znajdowałem w tekstach obu mszałów słowo auctor.

Pokomunia mszy w dzień na Boże Narodzenie (1962):

Natus hódie Salvátor mundi, divínae nobis generatiónis est auctor.

„Narodzony dziś Zbawiciel świata, obdarzył nas Bożym synostwem” (tłum. PC).

Modlitwa nad darami w środę okresu Bożego Narodzenia (2002), w mszale polskim 4 i 9 stycznia:

Deus, auctor sincérae devotiónis et pacis.

„Boże, źródło prawdziwej pobożności i pokoju”.

Kolekta mszy sobotniej o NMP na okres od Bożego Narodzenia do 2 lutego, święta Oczyszczenia NMP (1962):

Ut ipsam pro nobis intercédere sentiámus, per quam merúimus auctórem vitae suscípere.

„Abyśmy doznawali orędownictwa Tej, przez która otrzymaliśmy Dawcę życia”.

Końcowa modlitwa błogosławieństwa wody dokonywanego przed aspersją (1962):

Deus, invíctae virtútis auctor.

„Boże Dawco mocy niezwyciężonych” (tłum. PC).

I na koniec jeszcze kolekta z najbliższej, III niedzieli Wielkiego Postu (2002):

Deus, ómnium misericordiárum et totíus bonitátis auctor.

„Boże, źródło wszelkiego miłosierdzia i dobroci”.

Pokuszę się zatem o następujące rozróżnienie w tłumaczeniu sensu tych trzech łacińskich słów. Creator powołuje z nieistnienia do istnienia, z niebytu do bytu. Factor podobnie, ale z naciskiem na stałość tego stwórczego aktu, na jego nieustanne wypełnianie i podtrzymywanie bytów w ich trwaniu.

Wreszcie auctor jest raczej źródłem i dawcą. Dobra duchowe, które w Bogu są z samej jego natury, są nam udzielane dzięki jego miłości . W tym znaczeniu jest w nas Stwórcą łaski, dobra, mocy, pokoju, życia dziecka Bożego.

 


Wpisy blogowe i komentarze użytkowników wyrażają osobiste poglądy autorów. Ich opinii nie należy utożsamiać z poglądami redakcji serwisu Liturgia.pl ani Wydawcy serwisu, Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny.

Udostępnij

Udostępnij ten artykuł

REKLAMA

Zobacz także

Piotr Chrzanowski

Z wykształcenia inżynier mechanik, od dłuższego czasu z zawodu dyrektor. Mieszka pod Bydgoszczą. Mąż z ponad dwudziestoletnim stażem i ojciec dwóch synów w wieku licealnym.