Niedziela Wielkanocna

Notatki nt. pochodzenia kolekt Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego, w Mszalach Pawła VI i Piusa V.

Mszał Pawła VI

Tekst: „Deus, qui hodierna die, per Unigenitum tuum, aeternitatis nobis aditum, devicta morte, reserasti, da nobis, quaesumus, ut, qui resurrectionis dominicae sollemnia colimus, per innovationem tui Spiritus in lumine vitae resurgamus. Per Dominum”.

Oficjalny polski przekład: „Boże, Ty w dniu dzisiejszym przez Twojego Syna pokonałeś śmierć i otworzyłeś nam bramy życia wiecznego, spraw, abyśmy obchodząc uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, zostali odnowieni przez Ducha Świętego i mogli zmartwychwstać do nowego życia w światłości. Przez naszego Pana”.

Historia modlitwy. Kolekta pojawia się po raz pierwszy w Sakramentarzu Gelazjańskim (ok. 628/715 r.) jako kolekta niedzieli Wielkanocy. Drobne różnice: w Gelasianum nie ma słów „qui hodierna die”, a tam gdzie w aktualnej kolekcie jest „in lumine vitae”, w Gelasianum czytamy: „a morte animae” (ze śmierci duszy). Kolekta pojawia się potem trzykrotnie w Sakramentarzu z Gellone (ok. 790/800 r.; jeden z czołowych egzemplarzy Gelasianum frankońskiego): jako kolekta Niedzieli Wielkanocnej, z dodanym „qui hodierna die” i dwa razy w wersji przejętej z rzymskiego Gelasianum (bez „qui hodierna die”): jako alternatywna kolekta Wigilii Paschalnej oraz w zbiorze modlitw Jutrzni i Nieszpór na okres paschalny. Potem modlitwa zanika aż z drobnym wariantem przywróci ją Mszał Pawła VI.

Zastosowanie w innych obrządkach. Warto podkreślić, że modlitwa została zapożyczona także przez ryt galijski. Missale Gallicanum Vetus (ok. 770 r., Francja wsch. lub pn.-wsch.) ma ją w Wielkanoc oraz w piątek w Oktawie Wielkanocy. Ponadto zarówno Missale Gallicanum Vetus, jak też dwa inne starsze sakramentarze galijskie, Missale Gothicum (ok. 690/710 r.; Francja pn. lub pn.-wsch.) i Mszał z Bobbio (ok. 700, Francja pd.-wsch. lub Italia pn.) mają modlitwy ułożone na podstawie fraz wyjętych z tej gelazjańskiej kolekty wielkanocnej.


Mszał Piusa V

Tekst: „Deus, qui hodierna die per Unigenitum tuum, aeternitatis nobis aditum devicta morte reserasti: vota nostra, quae praeveniendo aspiras, etiam adiuvando prosequere. Per Dominum”.

Przekład z łac.-pol. Mszału z 1968 r.: „Boże, Ty w dniu dzisiejszym pokonałeś śmierć i otworzyłeś nam bramy wieczności przez Twojego Jednorodzonego Syna, racz spełnić nasze pragnienia, które wzbudziłeś swoją łaską. Przez Pana naszego”.

Historia modlitwy. Modlitwa pochodzi z Sakramentarzy Gregoriańskich (papieski, ok. 625/638 r. i typu II, ok. 650/683 r.), skąd przejęła ją większość Frankońskich Sakramentarzy Gelazjańskich i późniejsza tradycja.
Łatwo zauważyć pokrewieństwo obu modlitw gregoriańskiej (Mszał Piusa V) i gelazjańskiej (Mszał Pawła VI). Redakcja gregoriańska jest najwyraźniej przeróbką, dokonaną z wykorzystaniem następującej modlitwy, również obecnej w tradycji gregoriańskiej:
„Actiones nostras, quaesumus, Domine, aspirando praeveni et adiuvando prosequere: ut cuncta nostra oratio et operatio a te semper incipiat, et per te coepta finiatur. Per Dominum” (Prosimy Cię, Panie, uprzedzaj nasze czyny swoim natchnieniem i wspieraj je swoją łaską, aby każde nasze działanie od Ciebie brało początek i w Tobie znajdowało dopełnienie).
Osobiście uważam, że postąpiono bardzo słusznie przywracając w Mszale Pawła VI kolektę gelazjańską, która treściowo znacznie lepiej koresponduje z celebrowaną uroczystością.

 

Notatki nt. pochodzenia kolekt Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego, w Mszalach Pawła VI i Piusa V.

Mszał Pawła VI

Tekst: „Deus, qui hodierna die, per Unigenitum tuum, aeternitatis nobis aditum, devicta morte, reserasti, da nobis, quaesumus, ut, qui resurrectionis dominicae sollemnia colimus, per innovationem tui Spiritus in lumine vitae resurgamus. Per Dominum”.

Oficjalny polski przekład: „Boże, Ty w dniu dzisiejszym przez Twojego Syna pokonałeś śmierć i otworzyłeś nam bramy życia wiecznego, spraw, abyśmy obchodząc uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, zostali odnowieni przez Ducha Świętego i mogli zmartwychwstać do nowego życia w światłości. Przez naszego Pana”.

Historia modlitwy. Kolekta pojawia się po raz pierwszy w Sakramentarzu Gelazjańskim (ok. 628/715 r.) jako kolekta niedzieli Wielkanocy. Drobne różnice: w Gelasianum nie ma słów „qui hodierna die”, a tam gdzie w aktualnej kolekcie jest „in lumine vitae”, w Gelasianum czytamy: „a morte animae” (ze śmierci duszy). Kolekta pojawia się potem trzykrotnie w Sakramentarzu z Gellone (ok. 790/800 r.; jeden z czołowych egzemplarzy Gelasianum frankońskiego): jako kolekta Niedzieli Wielkanocnej, z dodanym „qui hodierna die” i dwa razy w wersji przejętej z rzymskiego Gelasianum (bez „qui hodierna die”): jako alternatywna kolekta Wigilii Paschalnej oraz w zbiorze modlitw Jutrzni i Nieszpór na okres paschalny. Potem modlitwa zanika aż z drobnym wariantem przywróci ją Mszał Pawła VI.

Zastosowanie w innych obrządkach. Warto podkreślić, że modlitwa została zapożyczona także przez ryt galijski. Missale Gallicanum Vetus (ok. 770 r., Francja wsch. lub pn.-wsch.) ma ją w Wielkanoc oraz w piątek w Oktawie Wielkanocy. Ponadto zarówno Missale Gallicanum Vetus, jak też dwa inne starsze sakramentarze galijskie, Missale Gothicum (ok. 690/710 r.; Francja pn. lub pn.-wsch.) i Mszał z Bobbio (ok. 700, Francja pd.-wsch. lub Italia pn.) mają modlitwy ułożone na podstawie fraz wyjętych z tej gelazjańskiej kolekty wielkanocnej.

Mszał Piusa V

Tekst: „Deus, qui hodierna die per Unigenitum tuum, aeternitatis nobis aditum devicta morte reserasti: vota nostra, quae praeveniendo aspiras, etiam adiuvando prosequere. Per Dominum”.

Przekład z łac.-pol. Mszału z 1968 r.: „Boże, Ty w dniu dzisiejszym pokonałeś śmierć i otworzyłeś nam bramy wieczności przez Twojego Jednorodzonego Syna, racz spełnić nasze pragnienia, które wzbudziłeś swoją łaską. Przez Pana naszego”.

Historia modlitwy. Modlitwa pochodzi z Sakramentarzy Gregoriańskich (papieski, ok. 625/638 r. i typu II, ok. 650/683 r.), skąd przejęła ją większość Frankońskich Sakramentarzy Gelazjańskich i późniejsza tradycja.
Łatwo zauważyć pokrewieństwo obu modlitw gregoriańskiej (Mszał Piusa V) i gelazjańskiej (Mszał Pawła VI). Redakcja gregoriańska jest najwyraźniej przeróbką, dokonaną z wykorzystaniem następującej modlitwy, również obecnej w tradycji gregoriańskiej:
„Actiones nostras, quaesumus, Domine, aspirando praeveni et adiuvando prosequere: ut cuncta nostra oratio et operatio a te semper incipiat, et per te coepta finiatur. Per Dominum” (Prosimy Cię, Panie, uprzedzaj nasze czyny swoim natchnieniem i wspieraj je swoją łaską, aby każde nasze działanie od Ciebie brało początek i w Tobie znajdowało dopełnienie).
Osobiście uważam, że postąpiono bardzo słusznie przywracając w Mszale Pawła VI kolektę gelazjańską, która treściowo znacznie lepiej koresponduje z celebrowaną uroczystością.

 


Wpisy blogowe i komentarze użytkowników wyrażają osobiste poglądy autorów. Ich opinii nie należy utożsamiać z poglądami redakcji serwisu Liturgia.pl ani Wydawcy serwisu, Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny.

Zobacz także

Maciej Zachara MIC

Maciej Zachara MIC na Liturgia.pl

Urodzony w 1966 r. w Warszawie. Marianin. Rocznik święceń 1992. Absolwent Papieskiego Instytutu Liturgicznego na rzymskim "Anselmianum". W latach 2000-2010 wykładał liturgikę w WSD Księży Marianów w Lublinie, gdzie pełnił również posługę ojca duchownego (2005-2017). W latach 2010-2017 wykładał teologię liturgii w Kolegium OO. Dominikanów w Krakowie. Obecnie pracuje duszpastersko w parafii Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Bazylianówka w Lublinie. Ponadto jest prezbiterem wspólnoty neokatechumenalnej na lubelskiej Poczekajce, a także odprawia Mszę św. w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego w rektoralnym kościele Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Staszica w Lublinie....