Chyba nigdy wcześniej nie czytałem "Gazety Krakowskiej" (w sumie nie wiem po co patrzę na ten stojak, przecież nie interesuje mnie jaki ma w tym tygodniu makijaż Kinga Rusin, robię to machinalnie, mimowolnie przyciągany oczo…, ekhem, …bijną feerią barw zapodawaną przez rozmaite "tiny"). Ale teraz sięgnąłem, a nawet kupiłem, bo rzecz dotyczyła muzyki w Kościele, a rzeczonym "złym doradcą" był ks. Robert Tyrała, którego my wszyscy, mający coś wspólnego z 2 tomem śpiewnika "Niepojęta Trójco" znamy i kochamy, ale nie lubimy (umrę, jak żyłem – z nieopanowaną skłonnością do eufemizmów).

Sprawa już pewnie wszystkim znana (podejrzewam, że na większości forów już nawet zapomniana). W listopadzie, z okazji wspomnienia św. Cecylii, kard. Stanisław Dziwisz zgodnie ze swoim zwyczajem napisał list skierowany do osób i środowisk zajmujących się w archidiecezji muzyką. W liście, opartym na instrukcji watykańskiej KKBiDS z 1987 r., Kardynał wypowiedział się dość ostro przeciwko urządzaniu w kościołach koncertów muzyki świeckiej określając tę praktykę jako wykorzystywanie sakralnego miejsca do celów niezgodnych z jego przeznaczeniem. Napiętnował też praktykę biletowania tego rodzaju koncertów jako nielicującą z uniwersalnością przestrzeni kościelnej, która powinna być zawsze otwarta dla wszystkich. Inspiratorem (a zdaniem "chcącego zachować anonimowość księdza z krakowskiej Kurii" cytowanego w artykule w GK, może nawet autorem) listu miał być ks. Robert Tyrała. Skądinąd, jako że jest człowiekiem oficjalnie odpowiedzialnym za muzykę kościelną w archidiecezji nie ma w tym nic dziwnego.

Jak wspomniałem, nie darzę ks. Tyrały sympatią (umrę jak żyłem – itd.), ale trudno mi mieć do niego czy do Kardynała pretensje, że próbują przypomnieć kościelne przepisy. Inna sprawa, że – jak przynajmniej można odnieść wrażenie – jest to robione w sposób histeryczny, albo wg modusu "diabełka z pudełka": długo, długo nic, a nagle wyciągamy karabin maszynowy i walczymy z nadużyciami*. A jeśli wierzyć GK (tak swoją drogą to strasznie były napisane te artykuły, miałem wrażenie, że czytam wynurzenia Katarzyny Wiśniewskiej, a może to ona pisała, tylko że pod pseudonimem?), już na następny dzień  Kuria się z własnego radykalizmu wycofała, całkowicie podając tyły ("można grać muzykę i biletować koncerty – mówił krótko [rzecznik kurii]. I ubolewał nad tym, że niektóre sformułowania listu były zbyt ostre" – GK 2.12.2001, s. 17).

Pomijając absurdalność tego ostatniego i chyba nieprzemyślany, histeryczny sposób realizacji sama idea jest w każdym razie godna uwagi i, moim zdaniem, praktycznego rozpatrzenia w duchu troski o przestrzeń sakralną, a jeśli troski nie staje, to chociaż posłuszeństwa.

Tymczasem list i cała sytuacja stały się katalizatorem ujawnienia się ciekawych postaw i reakcji (tytułowych kwiatków). Albo raczej "ciekawych". Abstrahuję od smrodku bagienka kurialnych animozji i żali wylewanych przez organistów z archidiecezji, którzy nie trawią stylu ks. Tyrały (wcale im się nie dziwię) i skorzystali z okazji, żeby o ich samopoczuciu napisano w gazecie. Chodzi mi o reakcje, że tak powiem, głębsze.

"Ks. Tyrała chce być bardziej papieski od papieża. Chyba ma za dużo funkcji i woda sodowa trochę mu uderzyła do głowy – mówi jeden z krakowskich księży. Nawiązuje do tego, że oba listy [tzn. tegoroczny i sprzed kiku lat, w którym Kardynal miał zakazać grania muzyki góralskiej w czasie liturgii – T.D] były rozwinięciem watykańskich dokumentów. A że te są z lat 80-tych, to, delikatnie mówiąc, nie stosuje się ich co do przecinka. Księża mówią, że czasy się zmieniły, więc i zaleceń trzeba używać zgodnie ze zdrowym rozsądkiem" (GK 2.12.2011, s. 1).

Wicie, rozumicie… Zdrowy rozsądek jest przecież pierwszą i ostateczną cnotą chrześcijańską. Trzeba go używać zawsze i wszędzie, a zwłaszcza wtedy, kiedy czasy się zmieniły. Ciekawe, jak sobie owi księża radzą z Ewangelią. Bo to i czasy inne i w ogóle wszystko inne. Szczęście, że nie musimy jej czytać ze starożytnych kodeksów, bo tam nie było przecinków i nie byłoby wiadomo co do czego jej nie stosować…

Ale jeszcze bardziej podoba mi się – czyt. "podoba" – sposób myślenia prezentowany przez Jacka Borkowicza z "Tygodnika Powszechnego", gdzie również wzięto na warsztat cały problem (nawet były naczelny się wypowiedział, skądinąd słusznie). Red. Borkowicz zabrał się za dekonstruowanie "sztywnych schematów". Watykańska instrukcja dot. koncertów w kościołach opiera się na 1020 kanonie KPK: „W miejscu świętym dopuszcza się tylko to, co służy sprawowaniu i szerzeniu kultu, pobożności i religii, a zabrania się tego, co jest obce świętości miejsca”.  Autorzy instrukcji zakładają istnienie jakiejś jasnej różnicy pomiędzy muzyką sakralną/religijną a świecką, a więc, prosta sprawa, zgodnie z ww. kanonem te pierwsze można wykonywać koncertowo w kościołach, zaś tej drugiej już nie. Jacek Borkowicz wskazuje na problematyczność tego aksjomatycznego dla autorów instrukcji rozróżnienia. Moim zdaniem całkiem słusznie. Ono jest problematyczne, tak samo jak problematyczne i z religijnego punktu widzenia nieadekwatne jest myślenie w kategoriach nieprzezwyciężalnej binarnej opozycji sacrum-profanum.

Ale wykazawszy, że tego rodzaju "sztywny schemat" jest trudno przykładalny do różnych rodzajów muzyki potencjalnie granej w kościołach, p. Borkowicz robi rzecz, która najpierw pozytywnie zdumiewa, a potem nagle zrzuca w przepaść zdumienia zgoła nie pozytywnego.

Mówi: "Może w takim razie, zamiast mnożenia abstrakcyjnych schematów, lepiej wrócić do ostrożnego, wyważonego w treści stwierdzenia kanonu 1210?"

A zaraz potem: "To, co „służy sprawowaniu i szerzeniu kultu, pobożności i religii”, można streścić w słowach: na chwałę Bożą. Wszystko, co służy tej chwale, może dokonywać się w kościele. Wszystko to, co tej chwały nie powiększa, lub co jej się sprzeciwia, nie może mieć tutaj miejsca".

Ignotus per ignotior. Dziękujemy za rozmydlenie sprawy do reszty. Pięć koni z rzędami dla tego, kto mi wskaże kryterium pozwalające ograniczyć subiektywne przekonanie potencjalnych koncertowiczów nt. chwały jakiej Pan doznaje w wyniku ich grania/śpiewania/tańczenia itd.

P.S. Zastanawiam się, czy koncerty w kościołach o tyle w ogóle nie powinny mieć miejsca, że nawet kiedy grana jest czy śpiewana muzyka sakralna/religijna, to założenie, iż "idę na koncert" od razu ustawia mnie w relacji estetycznej, zdystansowanej, "nieliturgicznej". Moje własne doświadczenia, np. z Jarosławia, nie do końca to potwierdzają, ale może jednak trzeba szukać kryteriów nie w muzyce, a w odmienności relacji generowanej przez sytuacje: koncertową i/a liturgiczną (?).

________________________________________________________
* He, żeby długo, długo nic. Po drodze sami robimy różne rzeczy z liturgią, albo odmawiamy imprimatur – świadectwa zgodności publikacji z doktryną katolicką – śpiewnikowi Niepojęta Trójco II, o którym z uznaniem wypowiadali się zdecydowani krytycy I tomu, uzasadniając to obecnością w nim nieco bardziej niż szkolne skomplikowanych rozwiązań harmonicznych. Racjonalne to te działania nie są (i nie mam bynajmniej na myśli tzw. "zdrowego rozsądku").

Uważasz, że nasze treści są wartościowe?

Przekaż 1,5% podatku dochodowego na rozwój serwisu Liturgia.pl,
wpisując w zeznaniu podatkowym numer KRS: 0000 354 036

Więcej informacji
i nasz film

Wypełnij zeznanie
online za darmo

Zamów przypomnienie
kiedy chcesz

Zarekomenduj nas
swoim znajomym