Początki rytu świecy w Polsce

Jako postscriptum do mini-cyklu wpisów o rycie wręczenia świecy chrzcielnej chciałem dodać jeszcze świadectwo Pontyfikału Płockiego z XII wieku. Zastanawiałem się czy nie zamieścić tego świadectwa we wpisie drugim, pośród tekstów źródłowych poprzedzających XII-wieczny Pontyfikał Rzymski, ale ostatecznie zrezygnowałem i postanowiłem umieścić to osobno.

Pontyfikał Płocki (edycja: Pontyfikał Płocki z XII wieku, ed. A. Podleś, Płock 1986) jak zaznaczył redaktor wydania ks. Antoni Podleś, można zakwalifikować jako egzemplarz Pontyfikału rzymsko-germańskiego. Księga zawiera dwa rytuały chrztu: jeden w ramach obrzędu Wigilii Paschalnej i drugi niezależny, dopisany na końcu księgi inną ręką i w późniejszym czasie. Nas interesuje ten pierwszy obrzęd paschalny. Po rycie białej szaty następuje wręczenie świecy z następująco brzmiącą formułą (Podleś, Pontyfikał Płocki, s. 171):

Przekład polski (roboczy):

Przyjmij świecę świętą i bez skazy i strzeż chrztu swojego, abyś, gdy przybędzie Pan na gody, mógł z radością wyjść Mu na spotkanie w przybytku niebiańskim [i] posiąść życie wieczyste.

Tekst łaciński:

Accipe lampadem sanctam et irreprehensibilem et custodi baptismum tuum, ut cum venerit Dominus ad nuptias, possis ei occurrere letus in aula celesti vitam possidere perpetuam.

Komentarz. Jest to klasyczna formuła Accipe lampadem, która ostatecznie jeszcze w XII w. wejdzie do głównego nurtu ksiąg rytu rzymskiego (Pontyfikał Rzymski). Ma ona jednak   swoje osobliwości redakcyjne, nie spotykane gdzie indziej: warianty „sanctam”, „laetus”, „vitam possidere perpetuam”. Jest to więc kolejne cenne świadectwo różnorodności wersji redakcyjnych tej formuły.

Pozostaje zagadką pochodzenie płockiego manuskryptu i dlatego też nie zdecydowałem się na włączenie tego świadectwa do wpisu z ubiegłego czwartku. Ks. Podleś doszedł do wniosku, że rękopis powstał albo w Italii albo w północnej Francji, ewentualnie w samym Płocku w oparciu o model pochodzący z któregoś z wymienionych miejsc. Jest to więc świadectwo o istnieniu tak brzmiącej formuły Accipe lampadem w Italii lub pn Francji w pierwszej połowie XII wieku.

Pontyfikał Płocki poświadcza też obecność rytu  świecy na ziemiach polskich w XII wieku. Jest on, jeśli się nie mylę, najstarszym zachowanym świadectwem liturgii chrzcielnej w Polsce, gdyż XI-wieczny Pontyfikał Krakowski, na ile pamiętam, nie ma obrzędu Wigilii Paschalnej.


Wpisy blogowe i komentarze użytkowników wyrażają osobiste poglądy autorów. Ich opinii nie należy utożsamiać z poglądami redakcji serwisu Liturgia.pl ani Wydawcy serwisu, Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny.

Zobacz także

Maciej Zachara MIC

Maciej Zachara MIC na Liturgia.pl

Urodzony w 1966 r. w Warszawie. Marianin. Rocznik święceń 1992. Absolwent Papieskiego Instytutu Liturgicznego na rzymskim "Anselmianum". W latach 2000-2010 wykładał liturgikę w WSD Księży Marianów w Lublinie, gdzie pełnił również posługę ojca duchownego (2005-2017). W latach 2010-2017 wykładał teologię liturgii w Kolegium OO. Dominikanów w Krakowie. Obecnie pracuje duszpastersko w parafii Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Bazylianówka w Lublinie. Ponadto jest prezbiterem wspólnoty neokatechumenalnej na lubelskiej Poczekajce, a także odprawia Mszę św. w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego w rektoralnym kościele Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Staszica w Lublinie....