Świątki z miłości stworzone
Rzeźba ludowa zrodziła się już w XVI wieku, kiedy artystyczne rzemiosło cechowe zaczęło oddzielać się od rzemiosła wiejskiego, jest zatem najstarszą dziedziną sztuki ludowej. Świątki czyli figuralna rzeźba religijna występowały we wszystkich krajach zamieszkiwanych przez ludność katolicką, ale tylko na terenach polskich przybrała ona charakter masowy.
Kapliczki i figury świętych stały się tak popularne, ponieważ ich stawianie było popierane przez Kościół, który uważał je za doskonałe narzędzie szerzenia wiary w czasach kontrreformacji. Za okres największego rozkwitu polskiej rzeźby ludowej należy uznać XIX wiek, najwięcej zabytków tego typu zachowało się na terenach Galicji, co było uwarunkowane zwyczajami mieszkańców wsi, a także względnym liberalizmem w zaborze austriackim.
Okres świetności dawnej rzeźby i ogólnie sztuki ludowej o charakterze religijnym, niestety dobiegł kresu w latach 40. XX wieku. Stało się tak z uwagi na głębokie zmiany społeczne i kulturowe jakie zaszły w XX wieku w świadomości mieszkańców wsi. Odtąd twórczość o takim charakterze nazywana jest rzeźbą w stylu tradycyjnym lub rzeźbą neoludową, niestety w przeciwieństwie do dawnej, nie pełni ona już funkcji kultowych i często pomijając charakter sakralny spełnia jedynie funkcję dekoracyjną.
Niejako wyjątek od tej reguły stanowi twórczość Jana Malika, krakowianina, z wykształcenia muzyka, skrzypka orkiestry Opery Krakowskiej, kompozytora, rysownika, poety, fotografika i wreszcie rzeźbiarza. Jan Malik specjalizuje się w rzeźbiarskich miniaturach nawiązujących do ludowej rzeźby sakralnej z okresu jej największej świetności. Jego pasją jest rzeźbienie miniaturowych świątków, płaskorzeźb układających się w cykle, a następnie ich fotografowanie i opatrywanie słowem lub muzyką.
Źródłem inspiracji dla artysty jest jego głęboka wiara, integralnie złączona z dziełem Stwórcy, które artysta odnajduje w potędze gór, pięknie łąk i lasów, kolorycie pór roku. Każde działanie artystyczne ma na celu przybliżenie się do sacrum i dzieła stworzenia, i oddanie czci temu co najświętsze. Artysta czerpie tematykę z rzeźby ludowej zakorzenionej w krajobrazie i kulturze, mającej jasny cel, jakim jest przybliżenie człowieka do Boga i Jego tajemnicy.
Ponieważ Jan Malik sięga do rzeźby ludowej, to pojawiają się u niego tradycyjne dla tej rzeźby ujęcia tematyczne, mamy i Madonny trzymające Dzieciątko na ręku, cierpiące pod krzyżem, przedstawienia Piety i Chrystusa frasobliwego. Tematyka maryjna jest bardzo wyeksponowana, oddziałuje na widza bogactwem formy i motywów Matka Boska przedstawiana jest jako Matka, Opiekunka i Orędowniczka. Każdą z rzeźb charakteryzuje obfitość szczegółów i detali, niemalże barokowa w swym bogactwie ornamentyka, wykonana jest z zegarmistrzowską precyzją. W świątkach nie da się nie zauważyć wielkiej miłości artysty do przyrody, do budowania skomplikowanej ornamentyki okalającej każdą z rzeźb artysta wykorzystuje wyłącznie motywy roślinne i zwierzęce. Forma sztuki w najdrobniejszych szczegółach ma służyć wyrażeniu treści religijnych, tak samo zresztą traktowana jest ornamentyka, nie ma spełniać roli estetycznej, lecz być specyficzną formą adoracji świętej osoby.
Jan Malik jest wierny rzeźbie ludowej także w kwestii kolorystyki. Polichromia rzeźb ludowych utrzymywana była w wąskiej gamie kolorów; główne barwy to biel, róż (miał oddawać kolor skóry), czarny, błękit, cynober lub czerwień wykorzystywane do malowania szat postaci. Rzeźby ludowe w niedługim czasie po wykonaniu traciły jaskrawą polichromię w wyniku działania warunków atmosferycznych (deszczu i promieni słońca) i ulegały spatynowieniu.
Świątki Jana Malika po nadaniu im kolorów przez artystę wyglądają jakby już zostały wystawione na działanie przyrody, jakby przed chwilą zostały przyniesione z przydrożnej kapliczki. Rzeźby tego artysty przez swe niewielkie rozmiary i tak silne osadzenie w przyrodzie budzą w odbiorcy uczucia niemalże macierzyńskie, oglądając je odbiorca ma ochotę zabrać je do domu, i zaopiekować się nimi.
Niestety niewiele jest ku temu okazji, ponieważ artysta, który jest niebywale skromnym człowiekiem, prezentuje swoje prace w zamkniętych i małych środowiskach przykościelnych m.in. u krakowskich pijarów i saletynów; wyjątkiem jest Galeria 9 przy ul. Retoryka w Krakowie.
Adres galerii: Galeria 9, ul. Retoryka 5, Kraków, tel. 12 422 53 87
|
Dostarczamy wartościowe treści?
Zobacz także
-
O tradycji udzielania bierzmowania w dzień oktawy...
Niedawno miniona oktawa Wielkanocy to dobra okazja do przypomnienia pewnej tradycji poświadczonej w niektórych źródłach... więcej
-
Posługi współczesnego Kościoła – recenzja ks. dr....
Zostałem jakiś czas temu poproszony o krótki komentarz do książki Dawida Makowskiego „Posługi współczesnego Kościoła.... więcej
-
Proste polskie propria – 4. niedziela wielkanocna
Dzielimy się z Wami nowym projektem Dominikańskiego Ośrodka Liturgicznego: Proste polskie propria to szansa na... więcej