Znów nieco zawczasu notatki nt. pochodzenia kolekt Podwyższenia Krzyża Swiętego w Mszałach Pawła VI i Piusa V

Mszał Pawła VI

Tekst: „Deus, qui Unigenitum tuum crucem subire voluisti, ut salvum faceret genus humanum, praesta, quaesumus, ut, cuius mysterium in terra cognovimus, eius redemptionis praemia in caelo consequi mereamur. Per Dominum”.

Oficjalny polski przekład: „Wszechmogący Boże, Syn Twój posłuszny Twojej woli poniósł śmierć na krzyżu, aby wszyscy ludzie zostali zbawieni, spraw, abyśmy poznawszy na ziemi tajemnicę odkupienia, mogli otrzymać jej owoce w niebie. Przez naszego Pana”.

Historia modlitwy. To jest zmodyfikowana wersja modlitwy z Mszału Piusa V, o której poniżej. Pierwsza część modlitwy została przepracowana wg mnie przy pomocy dwóch źródeł: a) kolekty z Podwyższenia Krzyża w papieskim Sakramenatrzu Gregoriańskim (pierwsza redakcja z ok. 625/638 r., ale święto przyjęto w Rzymie nieco później) oraz b) kolekty z Mszy Wielkiej Środy w Mszale Piusa V (też pochodzącej z papieskiego Gregorianum).
Początek gregoriańskiej kolekty z 14 IX: „Deus, qui Unigeniti tui Domini nostri Iesu Christi pretioso sanguine humanum genere redimere dignatus es” („Boże, który zechciałeś odkupić rodzaj ludzki drogocenną Krwią Twojego Jednorodzonego Syna naszego Pana Jezusa Chrystusa…”)
Początek kolekty z Wielkiej Środy: „Deus, qui pro nobis Filium tuum Crucis patibulum subire voluisti…” („Boże, który zechciałeś, aby Twój Syn przeszedł dla nas mękę Krzyża…”)

Mszał Piusa V

Tekst: „Deus, qui nos hodierna die Exaltationis sanctae Crucis annua solemnitatem laetificas, praesta, quaesumus, ut, cuius mysterium in terra cognovimus, eius redemptionis praemia in caelo consequi mereamur. Per Dominum”.

Przekład z łac.-pol. Mszału z 1968 r.: „Boże, który w dniu dzisiejszym pozwalasz nam z radością obchodzić doroczną uroczystość Podwyższenia Krzyża świętego, spraw, prosimy, abyśmy poznawszy na ziemi tajemnicę Odkupienia, mogli otrzymać jej owoce w niebie. Przez Pana naszego”.

Historia modlitwy. Modlitwa pochodzi z Sakramentarza Gelazjańskiego (ok. 628/715 r.), stąd przejęły ją Frankońskie Sakramentarze Gelazjańskie (archetyp z Flavigny, ok. 760/770 r.), a potem modlitwa weszła także do niektórych rzymsko-frankońskich sakramentarzy typu gregoriańskiego (np. Sakramentarz z Modeny, ok. 850 r.) i tak znalazła się w księgach z głównej linii rozwoju Mszału rzymskiego. To jest rzadki przypadek, że kolekta z Gregorianum papieskiego wypada z użycia i jest zastąpiona przez modlitwę pochodzenia gelazjańskiego, choć kolektę gregoriańską mają jeszcze niektóre późniejsze księgi, np. rzymsko-benedyktyński Sakramentarz z Subiaco (ok. 1075 r.).