W poszukiwaniu Mądrości (16): Mdr 7,22-23

Tak też bym rozumiał określenie Mądrości jako beztroskiej – przecież swoim uczniom Jezus również zalecał beztroskę: „nie troszczcie się zbytnio” o swoje życie, o pokarm, o ciało, o odzienie, o jutro – „o to wszystko poganie zabiegają” (Mt 6,25-34). Nie chodzi o lenistwo, o naiwność, o beztroskę cechującą osoby niedojrzałe, lecz o brak trosk wynikający z właściwej hierarchii wartości. Poganie zabiegają o sprawy doczesne, bo nie wierzą w istnienie wiecznych; martwią się o jutro, bo ich życie składa się jedynie z wczoraj, dziś i jutro. Mądrość jest beztroska, bo „sięga tam, gdzie wzrok nie sięga” – widzi rzeczywistość taką, jaka ona jest: dostrzega Ojca, który sam się zatroszczy o dziś i o jutro.

 

Mądrość jest jedyna i wieloraka. Czasami może się to wydawać niemożliwe do pogodzenia – dla nas, ludzi, zazwyczaj to, co jest jedyne, jest także jednoznaczne. Mądrość jest natomiast zarazem jedna, jedyna, jak i wieloraka, różnorodna. Zastanawiając się nad takim opisaniem jej natury, przyszła mi do głowy znana wypowiedź Ojców Vaticanum II na temat poszukiwania prawdy: „Prawdy zaś trzeba szukać […] przez wymianę myśli i dialog, przez co jedni drugim wykładają prawdę, jaką znaleźli albo sądzą, że znaleźli, aby nawzajem pomóc sobie w szukaniu prawdy” (Dignitatis humanae, 3). Jest to oczywiście jedynie wycinek zdania, które zawiera w sobie znacznie więcej treści; wybrałem tylko tę część, by pokazać pewien paradoks: Ojcowie mówią o szukaniu prawdy (sing.), a jednocześnie de facto mówią o prawdach (plur.). Bo prawda jest jedna i jedyna, ale objawia nam się wielorako, na miarę naszych zdolności poznawczych, ograniczeń, okoliczności, etc. – quidquid recipitur per modum recipientis recipitur, wszystko jest poznawane na sposób poznającego (S.Th. I,q.12,a.4). Prawda zarazem jest jedyna i wieloraka – a wcale nie oznacza to relatywizmu; podobnie jest z Mądrością, jedyną i wieloraką jednocześnie.

 

I jeszcze kilka słów o dwóch innych cechach Mądrości, jakie pojawiają się w tym hymnie: Mądrość jest subtelna i jasna. Co ciekawe, subtelność (łac. subtilis) również łączy w sobie znaczenia, których w języku polskim nie utożsamiamy: delikatność, ostrość, dokładność, małość, skromność. Być subtelnym, to być zarówno wyrazistym, konkretnym, jak i ukrytym, delikatnym; narzucać się i nienarzucać równocześnie. Jak idealnie komponuje się z tą cechą Mądrości obraz światła, jasność: „blask brawdy jaśnieje we wszystkich dziełach Stwórcy” (Veritatis splendor, tytuł). Blask Mądrości jest jak blask Słońca: pozwala widzieć i oślepia równocześnie; Mądrość narzuca się w ten sposób, że jest warunkiem sine qua non poznania prawdy – „w Twojej światłości oglądamy światłość” (Ps 36,10) – a rónocześnie jest niezauważalna, niedostrzegalna, o ile się nie skoncentrujemy na niej samej. Subtelna i jasna jednocześnie.