Kiedy przed laty przeglądałem komentarz Humberta z Romans, generała Zakonu Kaznodziejskiego, do Konstytucyj tegoż zakonu, zadziwiła mnie obfitość humorystycznych uwag w tym obszernym dziele. Przy okazji opisu właściwej postawy podczas odmawiania oficjum Humbert odmalowuje satyryczny obraz modlącej się wspólnoty. Ot, gotowa do inscenizacji scena z komedii.

Najbardziej uderzyły mnie dwa przykłady humoru słownego. Tak oto Humbert wyjaśnia sens powtórzeń w psalmie 47:

Aby więc leniwego zachęcić do śpiewania, często powtarza się w psalmach: Śpiewajcie Bogu naszemu, śpiewajcie! Śpiewajcie Królowi naszemu, śpiewajcie!, tak jak popędza się leniwego osła uderzając go często i powtarzając wciąż: Idź! Idź! Idź!, aby otrząsnąć go z lenistwa.

Autor komentarza posuwa się aż do takiej gramatyczno-biblijnej manipulacji jak zmiana oczywistego sensu słów z Psałterza:

Są i tacy, którzy się obawiają śpiewać głośno i tak cicho śpiewają, że z ledwością są słyszalni dla sąsiadów. Przeciw temu mówi psalmista: Psallam nomini tu altissime. Rozumiej owo altissime jako przysłówek.

A więc: zamiast Zaśpiewam psalm Twojemu imieniu, Najwyższy otrzymujemy: Najgłośniej zaśpiewam psalm Twojemu imieniu.

Zastanawiam się, czy tego rodzaju żartobliwe intencje kierowały pewnym świętym biskupem, kiedy – odradzając duchownym polowania – stwierdził, że zadaniem kapłanów jest polowanie na zbłąkane owce (choć stwierdza zarazem, że nie jest to jedyna łowna zwierzyna godna kapłanów). Napomnienie osładzane żartem czy pisarska niezręczność? Nie wiem. Poniżej odnośny cytat w kontekście.

Nie przystoi – a w wielu diecezjach istnieje wyraźny zakaz – by kapłan, choćby sam na sam, wałęsał się ze strzelbą po lesie czy polu, z wielką drogiego czasu stratą i ze szkodą dla obowiązków. Zwierzyną, na którą ma on polować, niech będą przede wszystkim owce zbłąkane.