Wielki Czwartek. Msza krzyżma

Notatki nt. pochodzenia kolekt Mszy krzyżma w Mszałach Pawła VI i Piusa V

Mszał Pawła VI

Tekst: „Deus, qui Unigenitum Filium tuum unxisti Spiritu Sancto Christumque Dominum constituisti, concede propitius, ut, eiusdem consecrationis participes effecti, testes Redemptionis inveniamur in mundo. Per Dominum”.

Oficjalny polski przekład: „Boże, Ty namaściłeś Twojego Syna Duchem Świętym i ustanowiłeś Go Chrystusem i Panem, a nam dałeś udział w Jego godności, spraw, abyśmy w świecie byli świadkami odkupienia. Przez naszego Pana”.

Przekład dość swobodny. Ominięte „Jednorodzonego” („Unigenitum”) a wzmianka o naszym udziale w godności Chrystusa (dosłownie: „konsekracji”) przesunięta z części epikletycznej do anamnetycznej. Dosłownie byłoby: „spraw łaskawie, abyśmy stawszy się uczestnikami Jego konsekracji, byli w świecie świadkami odkupienia”.

Historia modlitwy. Nie znajduję tej modlitwy w dawniejszych źródłach.

Mszał Piusa V

Tekst: „Domine Deus, qui in regenerandis plebibus tuis ministerio uteris sacerdotum, tribue nobis perseverantem in tua voluntate famulatum, ut dono gratiae tuae in diebus nostris, et meritis et numero sacratus tibi populus augeatur. Per Dominum”.

Polski przekład z łac.-pol. Mszału z 1968 r.: „Panie Boże, który odradzasz swój lud przez posługę kapłanów, daj nam wytrwale wypełniać Twoją wolę, aby dzięki Twej łasce za dni naszych lud Twój wzrastał w liczbę i zasługi. Przez naszego Pana”.

Historia modlitwy. Modlitwa pochodzi z Sakramentarza Gelazjańskiego (ok. 628/715 r.), gdzie pełni ona funkcję kolekty wielkoczwartkowej Mszy krzyżma. Modlitwa powstała poprzez rozbudowanie pewnej starszej modlitwy, którą papieski Sakramentarz Gregoriański (ok. 625/638 r.) ma jako Modlitwę nad ludem we wtorek V tygodnia Wielkiego Postu: „Da nobis, Domine, quaesumus, perseverantem in tua voluntate famulatum…itd.”. Gelazjański dodatek aluzyjnie odnosi się do misterium chrztu („in regenerandis plebibus”) oraz podkreśla posługę kapłańską, przez którą Bóg udziela łaski chrztu – wg ówczesnej praktyki chrzest, z wyjątkiem sytuacji zagrożenia życia kandydata, był udzielany tylko podczas Wigilii paschalnej i podczas Wigilii Pięćdziesiątnicy, stąd wzmianka o chrzcie w dzisiejszym dniu, w końcowej fazie przygotowania kandydatów.

Sprawa samej Mszy krzyżma w Sakramentarzu Gelazjańskim jest bardziej skomplikowana. Gelasianum to sakramentarz do użytku prezbiterów w kościołach tytularnych Wiecznego Miasta w VII w. i o żadnej Mszy krzyżma w tych kościołach nie mogło być mowy. Olej krzyżma był błogosławiony na Lateranie przez papieża podczas Mszy świętej, będącej jedyną Mszą celebrowaną tego dnia przez biskupa Rzymu. Tytuł „Msza krzyżma” wraz z obrzędem błogosławienia krzyżma został dodany do Sakramentarza Gelazjańskiego w Galii, gdy sakramentarz był już używany poza swym pierwotnym kontekstem zastosowania – w ogóle warto wiedzieć, że choć Gelasianum jest sakramentarzem rzymskim, to jego jedyny zachowany rękopis (Codex Vaticanus reginensis lat. 316), przepisany ok. 750 r., został skopiowany w klasztorze Chelles pod Paryżem i obecne są w nim galijskie dodatki. Pierwotnie formularz tej gelazjańskiej Mszy wielkoczwartkowej nie zawierał obrzędu błogosławienia krzyżma, a jedynie olejów chorych i katechumenów, co wolno było robić prezbiterom. Kolekta „Domine Deus” natomiast jak najbardziej przynależy do pierwotnej rzymskiej redakcji Gelasianum.

Formularz ten był jeszcze obecny we Frankońskich Sakramentarzach Gelazjańskich (archetyp z Flavigny, ok. 760/770 r.), ale potem przeważyła tradycja gregoriańska, gdzie formularz Mszy był zupełnie inny. Odtąd jedyną Mszą Wielkiego Czwartku była Msza Wieczerzy Pańskiej, podczas której w katedrach biskupi błogosławili wszystkie trzy oleje. Reforma z 1955 r. wprowadziła odrębną Mszę krzyżma z błogosławieństwem olejów. Jako kolektę tej Mszy wzięto modlitwę gelazjańską, co zawiera Mszał z 1962 r.

Mszał Pawła VI. Brak.
 


Wpisy blogowe i komentarze użytkowników wyrażają osobiste poglądy autorów. Ich opinii nie należy utożsamiać z poglądami redakcji serwisu Liturgia.pl ani Wydawcy serwisu, Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny.

Zobacz także

Maciej Zachara MIC

Maciej Zachara MIC na Liturgia.pl

Urodzony w 1966 r. w Warszawie. Marianin. Rocznik święceń 1992. Absolwent Papieskiego Instytutu Liturgicznego na rzymskim "Anselmianum". W latach 2000-2010 wykładał liturgikę w WSD Księży Marianów w Lublinie, gdzie pełnił również posługę ojca duchownego (2005-2017). W latach 2010-2017 wykładał teologię liturgii w Kolegium OO. Dominikanów w Krakowie. Obecnie pracuje duszpastersko w parafii Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Bazylianówka w Lublinie. Ponadto jest prezbiterem wspólnoty neokatechumenalnej na lubelskiej Poczekajce, a także odprawia Mszę św. w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego w rektoralnym kościele Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Staszica w Lublinie....