Wielki Piątek Męki Pańskiej

Notatki nt. pochodzenia modlitw dzisiejszego dnia w Mszałach Pawła VI i Piusa V

Mszał Pawła VI

Są dwie modlitwy początkowe do wyboru.

 

Modlitwa 1

Tekst: „Reminiscere miserationum tuarum, Domine, et famulos tuos aeterna protectione sanctifica, pro quibus Christus, Filius tuus, per suum cruorem instituit paschale misterium. Qui vivit”.

Oficjalny polski przekład: „Pomnij, Panie, na swe miłosierdzie, otaczaj nieustanną opieką i uświęcaj lud swój, dla którego Twój Syn, Jezus Chrystus, ustanowił paschalne misterium przelewając krew swoją. Który żyje”.

Historia modlitwy. Modlitwa pojawia się w Sakramentarzu Gelazjańskim (ok. 628/715 r.) jako pierwsza z dwóch kolekt Wielkiego Poniedziałku. Została następnie wykorzystana w niektórych późniejszych księgach, jednak nie jako kolekta a jako Modlitwa nad ludem w Wielki Wtorek. Tak mają Frankońskie Sakramentarze Gelazjańskie (archetyp z Flavigny, ok. 760/770 r.) a później jeszcze Sakramentarz z Fuldy (ok. 975 r.). Potem modlitwa już zanika a z zapomnienia wydobywa ją dopiero Mszał Pawła VI.

 

Modlitwa 2

Tekst: „Deus, qui peccati veteris hereditariam mortem, in qua posteritatis genus omne successerat, Christi Filii tui, Domini nostri, passione solvisti, da, ut conformes eidem facti, sicut imaginem terreni hominis naturae necessitate portavimus, ita imaginem caelestis gratiae sanctificatione portemus. Per Christum”.

Oficjalny polski przekład: „Boże, Ty przez mękę Chrystusa, Twojego Syna a naszego Pana zniweczyłeś śmierć, która wynikła z grzechu pierworodnego i jako dziedzictwo przeszła na wszystkie pokolenia, spraw, abyśmy wszczepieni przez Chrystusa i uświęceni przez łaskę nosili w sobie podobieństwo do Niego, jak z konieczności natury nosiliśmy podobieństwo do Adama. Przez Chrystusa”.

Historia modlitwy. Modlitwa pochodzi z Sakramentarza Gelazjańskiego, z liturgii Wielkiego Piątku. W Gelasianum modlitwa występuje między responsorium po I czytaniu a II czytaniem. Tak samo mają Gelasiana frankońskie z VIII i IX w., a Sakramentarz z Fuldy ma tę modlitwę na samym początku liturgii. Potem modlitwa zanika i zostaje przywrócona w ramach reformy obrzędów Wielkiego Tygodnia w 1955 r., jako modlitwa przed I czytaniem. Mszał Pawła VI zachowuje modlitwę w tym samym miejscu ad libitum.

 

Mszał Piusa V

W Mszale z 1962 r. są dwie modlitwy: na początku oraz między responsorium po I czytaniu a II czytaniem.

Modlitwa 1 = Modlitwa 2 z Mszału Pawła VI, zob. wyżej

Modlitwa 2 = Kolekta Mszy Wieczerzy Pańskiej w Mszale Piusa V („Deus, a quo et Iudas reatus”), zob. wpis wczorajszy

 

Zarys historii modlitw w Wielki Piątek. Jest tu różnica między tradycjami gregoriańską a gelazjańską. Wg tradycji gregoriańskiej nie ma żadnych modlitw wstępnych, obrzęd Wielkiego Piątku zaczyna się od razu liturgią słowa, toteż w Sakramentarzach Gregoriańskich (papieski, ok. 625/638 r. i typu II, ok. 650/683 r.) formularz Wielkiego Piątku rozpoczyna się od uroczystej modlitwy powszechnej, która ma miejsce po czytaniach. Z kolei w Sakramentarzu Gelazjańskim przed I czytaniem następuje modlitwa „Deus a quo et Iudas reatus” a przed II „Deus, qui peccati veteris”. Kopiują ten wzorzec Gelasiana frankońskie, a „mieszany” gregoriański Sakramentarz z Fuldy odwraca kolejność tych modlitw.
 

Inną tradycję kształtują natomiast Ordines romani i to one będą decydujące dla późniejszej tradycji. Ordo romanus XXIV (po 754 r.), będący frankijską lub północnoitalską adaptacją rzymskich obrzędów Wielkiego Tygodnia, koresponduje z modelem gelazjańskim, choć nie ma tu podanych modlitw (jest tylko opis liturgii, a przy modlitwach odsyła się do sakramentarza). Jednak Ordines romani XXVII (Francja, przed 800 r.) i XXVIII (Francja, ok. 800 r.), mimo że korzystają m.in. z Ordo XXIV, tworzą inny model. Kapłan doszedłszy przed ołtarz modli się w ciszy, a potem od razu rozpoczyna się I czytanie, natomiast po responsorium po I czytaniu ma miejsce modlitwa „Deus a quo et Iudas reatus”, jest to więc swoista kombinacja tradycji gregoriańskiej i gelazjańskiej. Ten model kopiują następnie redaktorzy Ordo romanus L (Moguncja, ok. 950 r.), który włączony do Pontyfikału rzymsko-germańskiego (Moguncja, ok. 950/963 r.) stanie się znany w całej Europie i ukształtuje praktykę na długo.
 

Reforma z 1955 r. przywróciła modlitwę „Deus, qui peccati veteris” na początku liturgii i zachowała „Deus a quo et Iudas reatus” po responsorium po I czytaniu.
Mszał Pawła VI umieścił na początku liturgii modlitwę „Reminiscere” oraz „Deus, qui peccati veteris” jako alternatywną, usuwając natomiast modlitwę przed II czytaniem.
 

Notatki nt. pochodzenia modlitw dzisiejszego dnia w Mszałach Pawła VI i Piusa V

Mszał Pawła VI

Są dwie modlitwy początkowe do wyboru.

 

Modlitwa 1

Tekst: „Reminiscere miserationum tuarum, Domine, et famulos tuos aeterna protectione sanctifica, pro quibus Christus, Filius tuus, per suum cruorem instituit paschale misterium. Qui vivit”.

Oficjalny polski przekład: „Pomnij, Panie, na swe miłosierdzie, otaczaj nieustanną opieką i uświęcaj lud swój, dla którego Twój Syn, Jezus Chrystus, ustanowił paschalne misterium przelewając krew swoją. Który żyje”.

Historia modlitwy. Modlitwa pojawia się w Sakramentarzu Gelazjańskim (ok. 628/715 r.) jako pierwsza z dwóch kolekt Wielkiego Poniedziałku. Została następnie wykorzystana w niektórych późniejszych księgach, jednak nie jako kolekta a jako Modlitwa nad ludem w Wielki Wtorek. Tak mają Frankońskie Sakramentarze Gelazjańskie (archetyp z Flavigny, ok. 760/770 r.) a później jeszcze Sakramentarz z Fuldy (ok. 975 r.). Potem modlitwa już zanika a z zapomnienia wydobywa ją dopiero Mszał Pawła VI.

 

Modlitwa 2

Tekst: „Deus, qui peccati veteris hereditariam mortem, in qua posteritatis genus omne successerat, Christi Filii tui, Domini nostri, passione solvisti, da, ut conformes eidem facti, sicut imaginem terreni hominis naturae necessitate portavimus, ita imaginem caelestis gratiae sanctificatione portemus. Per Christum”.

Oficjalny polski przekład: „Boże, Ty przez mękę Chrystusa, Twojego Syna a naszego Pana zniweczyłeś śmierć, która wynikła z grzechu pierworodnego i jako dziedzictwo przeszła na wszystkie pokolenia, spraw, abyśmy wszczepieni przez Chrystusa i uświęceni przez łaskę nosili w sobie podobieństwo do Niego, jak z konieczności natury nosiliśmy podobieństwo do Adama. Przez Chrystusa”.

Historia modlitwy. Modlitwa pochodzi z Sakramentarza Gelazjańskiego, z liturgii Wielkiego Piątku. W Gelasianum modlitwa występuje między responsorium po I czytaniu a II czytaniem. Tak samo mają Gelasiana frankońskie z VIII i IX w., a Sakramentarz z Fuldy ma tę modlitwę na samym początku liturgii. Potem modlitwa zanika i zostaje przywrócona w ramach reformy obrzędów Wielkiego Tygodnia w 1955 r., jako modlitwa przed I czytaniem. Mszał Pawła VI zachowuje modlitwę w tym samym miejscu ad libitum.

 

Mszał Piusa V

W Mszale z 1962 r. są dwie modlitwy: na początku oraz między responsorium po I czytaniu a II czytaniem.

Modlitwa 1 = Modlitwa 2 z Mszału Pawła VI, zob. wyżej

Modlitwa 2 = Kolekta Mszy Wieczerzy Pańskiej w Mszale Piusa V („Deus, a quo et Iudas reatus”), zob. wpis wczorajszy

 

Zarys historii modlitw w Wielki Piątek. Jest tu różnica między tradycjami gregoriańską a gelazjańską. Wg tradycji gregoriańskiej nie ma żadnych modlitw wstępnych, obrzęd Wielkiego Piątku zaczyna się od razu liturgią słowa, toteż w Sakramentarzach Gregoriańskich (papieski, ok. 625/638 r. i typu II, ok. 650/683 r.) formularz Wielkiego Piątku rozpoczyna się od uroczystej modlitwy powszechnej, która ma miejsce po czytaniach. Z kolei w Sakramentarzu Gelazjańskim przed I czytaniem następuje modlitwa „Deus a quo et Iudas reatus” a przed II „Deus, qui peccati veteris”. Kopiują ten wzorzec Gelasiana frankońskie, a „mieszany” gregoriański Sakramentarz z Fuldy odwraca kolejność tych modlitw.
 

Inną tradycję kształtują natomiast Ordines romani i to one będą decydujące dla późniejszej tradycji. Ordo romanus XXIV (po 754 r.), będący frankijską lub północnoitalską adaptacją rzymskich obrzędów Wielkiego Tygodnia, koresponduje z modelem gelazjańskim, choć nie ma tu podanych modlitw (jest tylko opis liturgii, a przy modlitwach odsyła się do sakramentarza). Jednak Ordines romani XXVII (Francja, przed 800 r.) i XXVIII (Francja, ok. 800 r.), mimo że korzystają m.in. z Ordo XXIV, tworzą inny model. Kapłan doszedłszy przed ołtarz modli się w ciszy, a potem od razu rozpoczyna się I czytanie, natomiast po responsorium po I czytaniu ma miejsce modlitwa „Deus a quo et Iudas reatus”, jest to więc swoista kombinacja tradycji gregoriańskiej i gelazjańskiej. Ten model kopiują następnie redaktorzy Ordo romanus L (Moguncja, ok. 950 r.), który włączony do Pontyfikału rzymsko-germańskiego (Moguncja, ok. 950/963 r.) stanie się znany w całej Europie i ukształtuje praktykę na długo.
 

Reforma z 1955 r. przywróciła modlitwę „Deus, qui peccati veteris” na początku liturgii i zachowała „Deus a quo et Iudas reatus” po responsorium po I czytaniu.
Mszał Pawła VI umieścił na początku liturgii modlitwę „Reminiscere” oraz „Deus, qui peccati veteris” jako alternatywną, usuwając natomiast modlitwę przed II czytaniem.
 


Wpisy blogowe i komentarze użytkowników wyrażają osobiste poglądy autorów. Ich opinii nie należy utożsamiać z poglądami redakcji serwisu Liturgia.pl ani Wydawcy serwisu, Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny.

Zobacz także

Maciej Zachara MIC

Maciej Zachara MIC na Liturgia.pl

Urodzony w 1966 r. w Warszawie. Marianin. Rocznik święceń 1992. Absolwent Papieskiego Instytutu Liturgicznego na rzymskim "Anselmianum". W latach 2000-2010 wykładał liturgikę w WSD Księży Marianów w Lublinie, gdzie pełnił również posługę ojca duchownego (2005-2017). W latach 2010-2017 wykładał teologię liturgii w Kolegium OO. Dominikanów w Krakowie. Obecnie pracuje duszpastersko w parafii Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Bazylianówka w Lublinie. Ponadto jest prezbiterem wspólnoty neokatechumenalnej na lubelskiej Poczekajce, a także odprawia Mszę św. w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego w rektoralnym kościele Niepokalanego Poczęcia NMP przy ul. Staszica w Lublinie....