Alain Pacquier, niestrudzony organizator życia muzycznego, opowiedział o dwudziestu pięciu latach przygody z muzyką dawną Ameryki Łacińskiej. Odkrywanie latynoskiego dziedzictwa zostało udokumentowane mnóstwem płyt wydawnictwa K617 oraz dwiema książkami Pacquiera. Warto wspomnieć, że jego córka, Judith, wraz z mężem, Etienne’em Meyerem, prowadzą zespół Les Traversées Baroques, który pokazuje światu wczesnobarokową muzykę z Polski i Czech, zestawiając ją z włoskimi wzorami. Pierwszą płytę zespół poświęcił Marcinowi Mielczewskiemu. Francuscy muzycy nie tylko propagują muzykę z naszej części Europy, ale i prowadzą warsztaty w Warszawie i Pradze.

 

Pascal Riou, poeta i wykładowca, mówił o fenomenie Sénanque z lat 1969-1988, kiedy to dawne cysterskie opactwo (obecnie znów zamieszkane przez mnichów), podniesione z ruiny dzięki Paulowi Berlietowi, przemieniło się w żywy ośrodek kultury, pod kierunkiem poety Emmanuela Muheima. To była pasjonująca opowieść o miejscu głębokiej refleksji, kultury i międzyreligijnego dialogu, o wyraźnym chrześcijańskim charakterze. To tam odbyły się pierwsze koncerty Organum, to tam prowadziły dyskusje takie sławy jak historyk Georges Duby i teolog Claude Geffré OP. We wspomnieniu o Sénanque nie zabrakło barwnych szczegółów. Ponoć wszyscy, którzy tam się zatrzymywali, zapamiętali poranne wędrówki po górach. O kolejnej siedzibie Organum, dawnym opactwie w Royaumont, opowiedział dyrektor tamtejszego centrum kultury, Francis Maréchal. Nie mam niestety przy sobie streszczenia bardzo ciekawej wypowiedzi Toniego Casalongi, scenografa prowadzącego Casa Musicale – miejsce muzycznych spotkań – w korsykańskiej wiosce Pigna. Casalonga opowiadał między innymi o początkach wspólnej przygody z Marcelem Pérèsem. Od ich spotkania zaczęła się obecność Korsykanów w składzie Organum.

 

Jak wspomniałem na początku tych wspomnień, moim zadaniem było reprezentowanie festiwalu w Jarosławiu, w związku z usprawiedliwioną nieobecnością jego założyciela Marcina Bornus-Szczycińskiego oraz obecnego dyrektora Macieja Kazińskiego. Zadany temat brzmiał: „Jarosław, centrum Europy?”. Zacząłem od podania w wątpliwość znaku zapytania w tytule, po czym wytłumaczyłem sens poszczególnych słów składających się na to zjawisko, którym jest festiwal w Jarosławiu „Pieśń naszych korzeni”. Trzeba przyznać, że opowieść o festiwalu spotkała się z wielkim zainteresowaniem. Nic dziwnego, bo to rzeczywiście niezwykła impreza. Oto telegraficzny skrót wystąpienia:

 

Jarosław – dawniej miasto o 3000 mieszkańców, w dniach targowych (trzy razy do roku) zwiększające populację dziesięciokrotnie. Niegdyś przybywali tam kupcy z czterech stron świata, obecnie są to muzycy.

 

Festiwal, czyli święto. Tu następował opis festiwalowego dnia, ze szczególnym podkreśleniem biesiad, piątkowych czuwań (dawnego typu) i spotkań z muzykami. Marcel Pérès zwrócił uwagę na wyjątkowość festiwalu, na którym artyści nie mijają się w hotelu na śniadaniu, ale pozostają dłużej i chętnie powracają. Benjamin Bagby przyrównał kiedyś taką koncepcję festiwalu do średniowiecznego dworu skupiającego artystów przybywających ze wszech stron. Nie zabrakło obrazków z biesiad: jak to członkowie bractwa z Sardynii po swoim koncercie podzielili się swoimi specjałami, jak Gruzini i Rosjanie śpiewali przy stole bodaj piękniej niż na koncercie. Do tańca i do różańca – to było hasło mające pokazać, że w Jarosławiu muzyka służy swojemu przeznaczeniu, w liturgii i zabawie.

 

Pieśń – w Jarosławiu akcent stawia się na muzykę wokalną. „Wspólna pieśń ludzkości” – oto pojęcie, które rozwinął Dominique Vellard na drugiej edycji festiwalu. Chodzi nie tyle o poszukiwanie wspólnych właściwości wielu światowych tradycji (choć i to ma znaczenie), ale bardziej o odnalezienie głębokiego sensu wypowiadania się przez śpiew, a raczej – wypowiadania siebie i tego, co najważniejsze.

 

Korzenie – nieprzypadkowo refleksja Benjamina Bagby’ego na ich temat pojawiła się w odpowiedzi na tytuł festiwalu. I nieprzypadkowo jego pasjonujący tekst, dostępny po angielsku na stronie Sequentii, ujrzał światło dziennie w polskiej wersji.

 

Korzenie – Jarosław to miejsce spotkania muzyków tradycyjnych oraz artystów o nastawieniu historycznym (co oznacza dwa sposoby docierania do korzeni). Pieśń naszych korzeni to przede wszystkim chorał, śpiewany w liturgii i porównywany z żywymi tradycjami muzyki, zwłaszcza liturgicznej (śpiew bizantyjski, bractwa z Korsyki, Sardynii i Kampanii, kantorzy z Gruzji, pieśni polskie), śpiewem Bliskiego Wschodu (Iran i kraje arabskie) oraz „Wschodu bliższego” (Rosja i Ukraina). Kontekstem śpiewu gregoriańskiego jest też średniowieczna muzyka późniejsza niż chorał, popularna i uczona, kościelna i świecka. Charakterystyczne przykłady jarosławskich spotkań: połączony koncert zespołów Micrologus oraz Jarzębina; dzieje dziewczęcego zespołu Voci Unite, który pod wpływem festiwalu zaczął śpiewać chorał oraz muzykę ze swego regionu; typowo jarosławski koncert: prezentacja muzyki kaplicy królewskiej z Palermo – śpiewy bizantyjskie, łacińskie i arabskie w wykonaniu belgijskiego Graindelavoix poszerzonego o kantorów bizantyjskich i arabskich. Nawiasem mówiąc, dołączenie do czysto belgijskiego zespołu Estończyka Mariusa Petersona to także owoc festiwalu.

 

Kończąc wspomnienia z Moissac trzeba jeszcze dopełnić obrazu świętowania: nie zabrakło przyjęcia z urodzinowym tortem i okolicznościowymi występami. Wśród nich piosenka w stylu Manhattan Transfer z refrenem „Machaut must go on” (w wykonaniu, rzecz jasna, śpiewaków Organum). Można też było przyjrzeć się „ukrytemu obliczu Organum” na tak właśnie zatytułowanym dowcipnym montażu zdjęć i filmów z koncertów, podróży, prób i nagrań zespołu. Rzecz przygotował jeden ze śpiewaków, Jean-Christophe Candau.

 

Wiele jeszcze pozostaje do opowiedzenia. Nie wspomniałem o nader licznych platanach, tworzących zaciszne alejki i zrzucających w tym czasie korę. Nie było mowy o Kanale Dwóch Mórz. Ktoś taki jak Andrzej Bobkowski potrafiłby to pięknie opisać. Te obrazki z Moissac niech pozostaną nieopowiedziane. Cieszę się, że mogłem podzielić się wspomnieniem bardzo szczęśliwych dni. Być może nawet takie sprawozdanie będzie dla kogoś inspiracją, jak dla mną był pobyt w Moissac.

 

Na koniec: pointa mojego wystąpienia o jarosławskim festiwalu. To właśnie za sprawą warsztatów Sacred Harp w Jarosławiu w roku 2008 znalazłem się w zeszłym roku w gościnnym domu Davida i Kathy Lee. Po sutej wieczerzy w gronie czteropokoleniowej rodziny posłuchaliśmy zachwycających śpiewów, bardzo wolnych i bardzo zdobnych, wyrażających wiarę i wzajemną miłość tych ludzi. Nigdy nie zapomnę słów Davida: „Jest wiele sposobów, którymi mogę powiedzieć tatusiowi, że go kocham. Wspólne śpiewanie to sposób najlepszy”. Oto pieśń naszych korzeni.