Żale – in memoriam Montserrat Figueras

Chcieliśmy, by ta krótka, pierwsza „migawka” zapisała interesujące nas, odwieczne pogranicze, które w tej wyjątkowej edycji Festiwalu było prawie niedostrzegalne dzięki żałobnemu, bardzo duchowemu, koncertowi Jordiego Savalla. Wieczorny plankt żałobnika i poranna jutrznia chorałowa – bardzo ludzkie poczucie coincidencia oppositorum.

Podobnie jak Jordi Savall, w naszym wspomnieniu najwięcej miejsca chcieliśmy oddać osobie zmarłej 23 listopada 2011 małżonki Mistrza – Montserrat Figueras.

Montserrat Figueras – małżonka i partnerka artystyczna Jordiego Savalla – była wybitną katalońską sopranistką, niezapomnianą wykonawczynią muzyki dawnej okresu średniowiecza, renesansu i baroku. Urodzona w Barcelonie w rodzinie melomanów, występowała już jako bardzo młoda dziewczyna z Enrickiem Gispertem i Ars Musicae, ucząc się zarówno śpiewu, jak i interpretacji dramatycznej u Jordiego Albareda. W 1966 roku rozpoczęła studia nad technikami wczesnego śpiewu, od trubadurów po barok. Stworzyła niepowtarzalne, dalece indywidualne podejście do muzyki tego okresu, oparte bezpośrednio na oryginalnych źródłach, tak historycznych, jak i tradycyjnych, nieograniczone wpływami szkoły post–romantycznej.

Jej artystyczny i osobisty związek z Jordi Savallem, który okazał się owocną współpracą małżonków w licznych projektach naukowych, badawczych oraz działaniach artystycznych, trwał od 1967 roku. Silny wpływ ich wzajemnej współpracy ujawnił się w innowacyjnym stylu interpretacji, charakteryzującym się wiernością historycznym źródłom w połączeniu w niezwykłą mocą twórczą i ekspresją, które wywarły niezatarty wpływ na cały ruch historyczny.

W 1968 roku Montserrat Figueras spotkała się w Bazylei w Schola Cantorum Basiliensis i Musikakedemie z tak uznanymi muzykami jak Kurt Widmer, Andrea von Rahm czy Thomas Binkley. Od 1970 roku zdobyła uznanie środowiska i została zaliczona do pokolenia muzyków, którzy odkryli, że muzyka wokalna sprzed 1800 roku wymaga nowego technicznego i stylistycznego podejścia, zdolnego przywrócić piękno i emocję w głosie. Zwrócili też uwagę na konieczną równowagę między śpiewem i deklamacją, z naciskiem na poetycki i duchowy wymiar tekstu.

W latach 1974–1989 Figueras była współtwórczynią Hespèrion XX, La capella Reial de Catalunya oraz Le Concert des Nations. Zarówno we współpracy z uznanymi zespołami i muzykami, jak i jako solistka, wpłynęła znacząco na ponowne odkrycie dziedzictwa muzyki jako eklektycznego i wyjątkowego. W sposób magiczny przywróciła do życia niesprawiedliwie zapomnianą muzykę, taką jak: starożytne Pieśni Sybilli, kołysanki zawarte w projekcie Ninna Nanna, Misteri d’Elx czy Isabel I, by nie wspomnieć o: Llibre Vermell de Montserrat, balladach sefardyjskich, barokowych hiszpańskich Tonos Humanos oraz monograficznych programmach dedykowanych kompozytorom takim jak: Milan, Mudarra, Narváez, Guerrero, Victoria, Marín, Merula, Monteverdi, Frescobaldi, Caccini, Charpentier, Mozart (Requiem), Monteverdi (Orfeusz) czy Martín y Soler (Il Burbero di buon cuore).

tłum. M. Gadomska

* * *

Jordi Savall wykonał na 7-strunowej wioli basowej ponadgodzinny koncert, złożony ze znanych planktów takich kompozytorów, jak: de Sainte-Colombe, Marin Marais, J.S.Bach. Savall powrócił w koncercie do najpiękniejszych „les pleures” i „les regrets” dziedzictwa muzyki europejskiej. Do tzw. żalów dodał kilka utworów tradycyjnych, z których El Cant dels Aucells (pochodzący z tradycji katalońskiej) mógł być ulubionym utworem zmarłej Montserrat Figueras. Koncert zakończył fragmentami Les voix humaines oraz tradycyjnym motywem bretońskim (Gwertz Breton) w improwizacji.

Poniedziałek (dzień wspomnienia opata Bernarda) rozpoczęliśmy jutrznią gregoriańską i Mszą świętą, odprawioną przez oo. dominikanów: Tomasza Grabowskiego i Błażeja Matusiaka. Inwitatorium z jutrzni, w którym usłyszycie Państwo wiodący głos kantora Roberta Pożarskiego, dołączamy ku refleksji poniżej.