Pokuta pomocą

Rozwija on temat swego autentycznego źródła – tonu drugiego – o wyjściu z niewoli. Egiptem jest sama skażona grzechem natura ludzka, wyrwanie się spod władzy duchowego faraona nie jest możliwe bez pokuty. Ale pokuty nie jako powtarzającego się jednostkowego aktu wyznania grzechów, lecz jako trudu pracy nad sobą – we współdziałaniu z łaską Bożą – trwającą nawet całe życie, przedzierającą się przez beznadzieję.

Tematy śmierci

W tonie szóstym słyszalne są tematy śmierci, pogrzebu, trwania w głębokiej nocy grzechu i niedoskonałości. Oficjum nad zmarłym ma kanony we wszystkich ośmiu tonach, jednak w praktyce najczęściej używany jest kanon tonu szóstego[1]. Ogromną wagę mają dla liturgii bizantyjskiej kanon pogrzebu Pańskiego na jutrzni Wielkiej Soboty oraz Wielki Kanon Pokutny św. Andrzeja z Krety, śpiewany podczas pierwszego i piątego tygodnia Wielkiego Postu – te kanony są w tonie szóstym.

Tematy śmierci widoczne są także w tekstach niedzielnego Oktoechosu, kiedy przychodzi kolej tonu szóstego: ten ton szczególnie akcentuje zejście Chrystusa do piekielnej otchłani oraz wiąże tematy pogrzebu i zmartwychwstania.

W muzycznej praktyce

Bardzo często w szeregu stichir pierwszej części wieczerni wyjątkowe miejsce zajmuje stichira w tonie szóstym, położona już po wszystkich wersetach psalmu, po krótkim doksologicznym wersecie Chwała Ojcu, i Synowi, i Świętemu Duchowi. Jeśli jest to szereg stichir poświęcony wielkiemu ascecie, to z pewnością stichira na Chwała… będzie w tonie szóstym: trud pracy ascety nad sobą oraz jego stan pokutny wyraża się poprzez smutne melodie.

Ton drugi plagalny – ΗΧΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ – w wersji szybkich śpiewów (irmologicznych) używa miękkiej, chromatycznej skali i jest prawie nieodróżnialny od tonu drugiego. Jednak stichirarikony drugiego plagalnego tonu opierają się na D, rozwijając linię melodyczną w skali twardej, chromatycznej i w dwu tetrachordach: D-Eb-F#-G oraz A-Bb-C#-D. Przedtonem do stichirarikonów służy νεχέανες. Czasami używa się też przedton νενανώ, co do którego toczą się spory wśród bizantynistów-muzykologów, czy nie należy odnieść jego do odmiany tonu czwartego.

Smutek narodzenia Maryi?

Jak można połączyć ton szósty, o smutnym i pokutnym charakterze, ze świętem narodzenia Maryi Dziewicy? Przecież jest to bardzo radosne święto – radość głoszona całemu światu – jak mówi jego apolitikion. Dlaczego główne stichiry tego święta są w tonie szóstym? Wyjaśnieniem może tu być ogólny paradoksalny charakter bizantyjskich struktur liturgicznych. Alleluja, które jest nieobecne w Wielkim Poście w liturgii Zachodu, na Wschodzie w tym okresie śpiewa się jeszcze częściej. Tak samo radosny ton trzeci towarzyszy ascetycznym wysiłkom Postu. Tu natomiast, radość narodzenia przyszłej Matki Zbawiciela jest przesiąknięta tonem smutku. Przy radości narodzin samo brzmienie tonu mówi o okrutnej przyszłości Krzyża: A Twoją duszę miecz przeniknie (Łk 2, 35). Naprawdę w atrybucji tonowej dla różnych tekstów widać profetycznego ducha liturgii chrześcijańskiego Wschodu.

**********

[1] I to stwarza swoisty kontrapunkt duchowy: w oficjum pogrzebu, jak przed chwilą zauważyliśmy, przeważa ton piąty – melodii Zmartwychwstania, a ton szósty naznacza je (oficjum) swym głębokim smutkiem.

Kolejna część już w następną niedzielę na łamach naszego portalu.

Przykłady śpiewów w tonie szósty

https://youtu.be/q86yBlMp3lY

Alleluja bizantyjskie – Ton VI wersja I

Muz.: Hieromnich Grzegorz

Śpiew: Andrij Szkrabiuk

Ison: Sławomir Witkowski, Wojciech Sznyk OP

https://youtu.be/dQirPybrcGM

Alleluja bizantyjskie – Ton VI wersja II

Muz.: Simon Karas

Śpiew: Andrij Szkrabiuk

Ison: Sławomir Witkowski, Wojciech Sznyk OP

Nuty do pobrania:

Pobierz plik teraz

Uważasz, że nasze treści są wartościowe?

Przekaż 1,5% podatku dochodowego na rozwój serwisu Liturgia.pl,
wpisując w zeznaniu podatkowym numer KRS: 0000 354 036

Więcej informacji
i nasz film

Wypełnij zeznanie
online za darmo

Zamów przypomnienie
kiedy chcesz

Zarekomenduj nas
swoim znajomym