Wiele perspektyw, jedna rzeczywistość – recenzja książki: „Patrząc szerzej. Dialog teologii i nauki” Alistera E. McGratha

Od początku lektury spotkamy się ze zdecydowanym twierdzeniem autora, że utarty schemat opozycji: wiara-rozum wcale nie jest konieczny, a to czego naprawdę potrzebujemy, to owocny dialog między nimi.

Odważne połączenie

Jak to jest być naukowcem, który przyznaje się do osobistej, głębokiej relacji z Bogiem? A co może powiedzieć teolog wypływający na bezkresny ocean współczesnych osiągnięć naukowych? Alister McGrath, anglikański prezbiter, teolog i oksfordzki naukowiec w swojej książce pt. „ Patrząc szerzej. Dialog teologii i nauki” mierzy się odważnie z klasycznym już sporem między wiarą i rozumem, zapraszając czytelnika do odważnego poszerzenia perspektywy poprzez owocny dialog obu tych wymiarów ludzkiej egzystencji.

Wielkie pytania każdego człowieka

Autor wprowadza nas w tematykę prezentowanego tekstu, kreśląc krótką historię swojego nawrócenia: od młodego ateisty zafascynowanego fizyką i biologią, po duchownego i teologa rozmiłowanego w poszukiwaniu we wszystkim Boga. Wielokrotnie zwraca uwagę na to, że współczesne nauki empiryczne coraz lepiej tłumaczą skomplikowane procesy i mechanizmy rządzące światem, w którym żyjemy, jednak nigdy nie dają odpowiedzi na pytania o cel i sens rzeczy, a ten metafizyczny niepokój nosi w sobie człowiek każdych czasów. W tym punkcie pojawia się konieczność spojrzenia z innej perspektywy. Jak pisze McGrath:

„Wiara chrześcijańska ma potencjał do wzbogacania naukowej narracji poprzez uchronienie jej przed staniem się czymś, co John Keats określił mianem «nudnego katalogu rzeczy znanych świetnie»”.

Bolesna alternatywa czy dialog?

Od początku lektury spotkamy się ze zdecydowanym twierdzeniem autora, że utarty schemat opozycji: wiara- rozum wcale nie  jest konieczny, a to czego naprawdę potrzebujemy, to owocny dialog między nimi. Sama nauka może zredukować osobę ludzką do wiązki skomplikowanych substancji chemicznych lub procesów biologicznych, jeśli nie uwzględni także innych perspektyw. Teologia, która obwarowuje się w twierdzy odcinającej ją od kontaktu ze współczesnymi odkryciami skazuje siebie na śmieszność i odrzucenie, bazując na modelu świata, który nie pasuje już do mapy mentalnej obywatela globalnej wioski XXI wieku. Człowiek, będąc istotą wysoce skomplikowaną, potrzebuje wielu różnorodnych narracji i punktów widzenia, by adekwatnie opisać swoje bogate i zróżnicowane doświadczenie bycia częścią tego świata, który nieustannie poznajemy.

Trudne nie znaczy niemożliwe

Czy brzmi to jak życzenie zbyt odległe od naszej rzeczywistości? Nawet jeśli tak, to McGrath prezentuje później sylwetki trzech współczesnych wybitnych postaci, które w znacznym stopniu ów ideał wcielały w życie. Po krótce możemy zagłębić się w losy intelektualnych i teologicznych przygód Charlesa A. Coulsona, Thomasa F. Torrence’a oraz Johna Polkinghorne’a, których wiara i naukowe pasje łączyły się w integralną, bogatą całość.

Pola dialogu między naukami empirycznymi i teologią

Następnie dochodzimy do bogatej sekcji, w której nasz autor zagłębia się w sześć różnorodnych i złożonych kwestii wartych rozważenia zarówno z punktu widzenia naukowca, jak i teologa. Możemy poczytać m. in. o roli dobrej teorii w rozwoju konkretnych koncepcji oraz o znaczeniu i pułapkach czyhających na nas w błyskotliwych modelach i analogiach, którymi z konieczności się posługujemy. Jak zmierzyć się z problem ludzkiej tożsamości i co wspólnego może mieć teoria ewolucji z kognitywistyką religii? W tym rozdziale znajdziemy wiele interesujących kwestii, wzbogacających z pewnością perspektywę samego czytelnika.

Tylko dla specjalistów?

Jeśli ktoś czytając recenzję do tego momentu doszedł do wniosku, że jest to pozycja wyłącznie dla teologów bądź naukowców, to niestety… jest w błędzie! Alister McGrath dzięki swojej erudycji oraz przystępnemu stylowi stworzył książkę bogatą i pobudzającą do myślenia, ale jednocześnie „przyswajalną” dla kogoś, kto nie jest specjalistą w żadnej ze wspomnianych dyscyplin naukowych. Bogactwo przykładów i cytatów, którymi posłużył się autor może zachęcić do dalszych poszukiwań i rozbudzić nasz intelektualny apetyt. Do tego nawiązuje oryginalny tytuł książki: „ Enriching our vision of reality” (dosł.: „Wzbogacając nasze patrzenie na rzeczywistość”). A zatem, odważmy się wypłynąć z małej wysepki swojej ograniczonej wiedzy na bezkresne morze tego, co jeszcze nieodkryte…

Autor: Alister E. McGrath; Wydawca: W drodze; Format: 13 x 20 cm; Oprawa: miękka ze skrzydełkami; Tłumaczenie: Eliza Litak; Liczba stron: 352; Rok wydania: 2021; ISBN: 978-837-906-438-0

O książce

Wiara, nauka i Bóg – czy muszą się wykluczać? Czy nauka i wiara są z góry skazane na konflikt? Czy da się obronić nasze naukowe przekonania co do świata oraz religijne przekonania co do Boga? Jak natura człowieka wpływa na postrzeganie przezeń rzeczywistości? Dlaczego nowy ateizm nie zaspokaja wszystkich potrzeb poznawczych jednostki? Alister McGrath z właściwą sobie prostotą poszukuje odpowiedzi na te pytania. Wykorzystuje do tego naukę, teologię, filozofię, biografie uczonych, a nawet poezję. Dzięki jego refleksjom możemy zobaczyć świat w szerszej perspektywie. Rozważania zawarte w Patrząc szerzej. Dialog teologii i nauki (tyt. oryg. Enriching Our Vision of Reality: Theology and the Natural Sciences in Dialogue) są zaproszeniem do wkroczenia głębiej w to, co Isaac Newton określił mianem „oceanu prawdy”. Do wzbogacania naszej wizji rzeczywistości i odnalezienia sensu, właśnie poprzez oparty na wiedzy dialog pomiędzy współistniejącymi obok siebie naukami przyrodniczymi i teologią chrześcijańską. Publikacja pomoże zarówno teologom, jak i naukowcom, w zintegrowaniu przyjmowanych przez siebie koncepcji, by zyskać bogatsze i pełniejsze spojrzenie na złożoność tego świata.

„Zbyt łatwo koncentrując się na poszczególnych drzewach, przeoczamy cały las. Zajmujemy się tym, co widzimy na powierzchni naszego świata – kamykami i muszlami – wskutek tego zaś nie sięgamy do jego głębi. Chrześcijańska teologia naturalna wyczula nas na poszczególne elementy czy aspekty przyrody i pozwala dojrzeć całościowy obraz, dzięki któremu w pełni je doceniamy. Jednak pierwszym krokiem na drodze prowadzącej do odkrywania tej bogatszej i bardziej pogłębionej wizji naszego przedziwnego wszechświata jest dopuszczenie do siebie myśli, że taka wizja faktycznie może istnieć i czeka. aż ją odkryjemy – lub, jak ujełaby to wizja chrześcijańska, czeka, b się nam ukazać, jeśli tylko będziemy chcieli otworzyć na nią nasze oczy”.

O autorze

Alister E. McGrath – (ur. 23 stycznia 1953) – brytyjski teolog protestancki oraz doktor biofizyki, profesor Uniwersytetu Oksfordzkiego, autor książki Bóg nie jest urojeniem. Złudzenie Dawkinsa. Wiodący intelektualista ewangelikalny.


Wpisy blogowe i komentarze użytkowników wyrażają osobiste poglądy autorów. Ich opinii nie należy utożsamiać z poglądami redakcji serwisu Liturgia.pl ani Wydawcy serwisu, Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny.

Zobacz także

Monika Pławecka OSU

Monika Pławecka OSU na Liturgia.pl

Urodzona w 1995., Urszulanka Unii Rzymskiej, obecnie studentka teologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Na co dzień pasjonatka górskich wędrówek, dysput filozoficznych i teologii fundamentalnej.