Jest to rękopis Paris, B.N. lat. 12055. Moje zainteresowanie nim to owoc październikowej konferencji w Tyńcu, bo wspomniał o nim któryś z prelegentów podejmujących aspekt muzyczny, już nie pamiętam, czy był to prof. Prassl czy prof. Rubio Sadia. Dla nich ten mszał był interesujący z powodu zawartej w nim notacji muzycznej, mnie z kolei zaciekawiło, czy kolońska księga liturgiczna, późniejsza o przynajmniej 60 lat niż sakramentarze tyniecki i fryburski i o ponad 100 lat niż Sakramentarz Gereona, będzie miała z nimi jakieś charakterystyczne punkty styczne.

Materiału wspólnego jest oczywiście bardzo dużo, ponieważ księgi te wyrastają ze wspólnego rzymsko-frankijskiego pnia. Są również zbieżności, które są konsekwencją wspólnego miejsca pochodzenia z sakramentarzami z grupy św. Gereona (Gereon, Tyniec, Fryburg), jak np. obecność świętych z Kolonii (św. Gereon, św. Kunibert) z identycznymi formularzami mszalnymi, czy ślady wpływów sakramentarzy z północnej Francji (święta Dionizego i towarzyszy, Germana i towarzyszy, wspólna euchologia na św. Maurycego i św. Hieronima). Chodzi jednak o punkty styczne w tym co stanowi o specyfice „naszych” sakramentarzy. Tutaj zbieżności jest bardzo niewiele, ale te które występują, są całkiem ciekawe, choć dotyczą one tego, co jest specyfiką poszczególnych ksiąg, nie całej grupy.

Ciekawa zbieżność z Sakramentarzem Gereona dotyczy układu niedziel po Bożym Narodzeniu i Epifanii, bo w tym aspekcie Gereon nieco różni się od Tyńca i Fryburga. Tyniec i Fryburg wiernie idą za euchologią Suplementu św. Benedykta z Aniane, a Gereon dokonuje przesunięcia o jedną niedzielę: to co w Suplemencie (oraz w Tyńcu i Fryburgu) jest II niedzielą po Bożym Narodzeniu, Gereon bierze jako I niedzielę i tak konsekwentnie dalej. Paris 12055 jest tu zbieżny z Gereonem. Inna ciekawa zbieżność występuje z kolei z Sakramentarzem fryburskim, który w sierpniu ma trzy święta nieobecne u Gereona i w Tyńcu: znalezienia relikwii św. Szczepana (3 sierpnia), św. Heleny królowej (18 sierpnia) i św. Symforiana (22 sierpnia). Paris 12055 ma znalezienie relikwii św. Szczepana z taką samą euchologią co Fryburg (f. 328r-329r), św. Symforiana dołącza do obchodzonego tego samego dnia św. Tymoteusza w taki sposób, że zachowuje hadriańskie modlitwy o św. Tymoteuszu dodając w nich imię Symforiana (f. 337r), a św. Helena jest dopisana na marginesie (f. 336r) ale dopisek wygląda mi na niewiele późniejszy, bo jak dla mnie nie różni się charakterem pisma, poza wielkością liter. Euchologia Heleny jest taka sama jak we Fryburgu.

Jest jeszcze jedna rzecz bardzo ciekawa, z innej beczki. Mszał Paris 12055 ma w Sanctorale święto Poczęcia Maryi 8 grudnia (f. 146r). Przed czterema laty opisałem na blogu historię rozwoju święta Niepokalanego Poczęcia Maryi, choć chodziło mi tam głównie o pokazanie na tym przykładzie wzajemnej relacji liturgii i teologii. Bardzo ciekawe jest to, że święto występuje tak wcześnie w mszale z Kolonii. Nie będę się powtarzał, zachęcam do lektury tamtego wpisu, ale to było bardzo krótko po tym, jak święto za sprawą Normanów zaczęło przenikać z południowej Anglii na kontynent i to pokazuje jak szybko zaczęło wychodzić poza Normandię, choć w tamtej epoce było nazywane „świętem Normanów”. Normandzcy studenci w Paryżu obrali sobie święto Poczęcia Maryi za swoje święto patronalne. Modlitwy formularza mszalnego nie mówią oczywiście jeszcze o wolności Maryi od grzechu pierworodnego, na to było jeszcze stanowczo za wcześnie, kolekta mszalna inspiruje się Protoewangelią Jakuba i mówi o zwiastowanym przez anioła cudownym poczęciu Maryi w łonie Anny. Jednak w 1133 roku idea wolności Maryi od grzechu pierworodnego zaczynała już być znana, choć do jej szerszej akceptacji w Kościele i do przeniknięcia jej do tekstów liturgicznych droga jeszcze była bardzo daleka. Kto ciekaw, odsyłam do zalinkowanego wyżej mego wpisu.

Kolonia, jak widać, chłonęła wpływy z zachodu. W poprzednim wpisie z tego cyklu wskazywałem na związki Kolonii z Saint-Amand i Arras, teraz Normandia.

W każdym razie warto przeglądać stare rękopisy, za każdym razem znajdzie się coś ciekawego.

Uważasz, że nasze treści są wartościowe?

Przekaż 1,5% podatku dochodowego na rozwój serwisu Liturgia.pl,
wpisując w zeznaniu podatkowym numer KRS: 0000 354 036

Więcej informacji
i nasz film

Wypełnij zeznanie
online za darmo

Zamów przypomnienie
kiedy chcesz

Zarekomenduj nas
swoim znajomym