Nieskończonej wartości zasługi Jezusa, Boskiego Odkupiciela rodzaju ludzkiego, oraz przeobficie płynące z nich zasługi Najświętszej Maryi Panny i wszystkich świętych, tworzące niewyczerpany skarbiec Kościoła Chrystusowego, zostały powierzone Kościołowi, aby korzystał z nich przy odpuszczaniu grzechów oraz ich skutków, (…) Odpuszczenie grzechów dokonuje się przede wszystkim w sakramencie pojednania (…) Trzeba jednak pamiętać, że nawet jeżeli została odpuszczona zasługująca na śmierć wina, z czym wiąże się nierozłącznie darowanie słusznej kary wiecznej, a także jeśli został zgładzony grzech lekki, zwany powszednim, to dostępujący przebaczenia grzesznik może nadal potrzebować oczyszczenia, gdyż może zasługiwać jeszcze na karę doczesną, którą powinien odbyć podczas życia ziemskiego albo w życiu przyszłym w czyśćcu. Właśnie z owego przedziwnego skarbca Kościoła (wspomnianego na początku), pochodzi odpust, który zastępuje i tym samym znosi karę doczesną.[1]

Tak więc odpust jest to darowanie przed Bogiem kary doczesnej za grzechy, zgładzonej już co do winy. Dostępuje go chrześcijanin odpowiednio usposobiony i pod pewnymi, określonymi warunkami, za pośrednictwem Kościoła, który jako szafarz owoców odkupienia rozdaje i prawomocnie przydziela zadośćuczynienie ze skarbca zasług Chrystusa i świętych.[2]

Jednak te drogocenne dary łaski, w szczególności zaś tzw. odpust zupełny, wymagają spełnienia niełatwych, określonych warunków oraz wykonania przypisanych do danego odpustu konkretnych dzieł lub czynności. Szczególnie te ostatnie warto znać, gdyż nierzadko i tak je wypełniamy, nie wiedząc o możliwości uzyskania przywiązanego do nich odpustu.

Generalnie warunki uzyskania odpustu zupełnego są cztery i choć muszą zostać spełnione wszystkie, to nie musi stać się to tego samego dnia. Są nimi:

1. Godne przyjęcie Komunii Świętej, tj. po dobrze odprawionej sakramentalnej spowiedzi. Oczywiście po każdorazowym odbyciu sakramentu pokuty możliwe jest wielokrotne uzyskiwanie odpustów, jednak już do każdego przyjęcia Komunii Świętej odpust zupełny można uzyskać tylko raz. Kolejny wymaga ponownego przyjęcia Najświętszego Sakramentu.
2. Wzbudzenie w sobie wewnętrznej postawy całkowitego oderwania się od grzechu, nawet lekkiego. Między innymi musi zaistnieć wykluczenie na przyszłość dobrowolnego i świadomego powtarzania grzechów ciężkich i lekkich, nie wolno tolerować złych przyzwyczajeń ani dobrowolnie trwać w nałogu.

III. Odmówienie modlitwy w intencjach wyznaczonych przez Ojca Świętego. Sam wybór modlitwy pozostawia się wiernym, choć zwykle sugeruje się «Ojcze nasz» i «Zdrowaś Maryjo».

1. Wykonanie określonego dzieła obdarzonego odpustem. Kościół łaski odpustu przypisał do szeregu różnych dzieł.

Podczas Wielkiego Postu, Triduum Sacrum oraz w Okresie Wielkanocnym wierni podejmują więcej niż zwykle czynności pobożnych oraz realizują dzieła charakterystyczne dla tego czasu.

Wspomnieć należy tu szereg aktów umożliwiających uzyskanie odpustu zupełnego każdego dnia roku:

1. Nawiedzenie i adoracja Najświętszego Sakramentu przez co najmniej pół godziny.[3]
2. Czytanie Pisma Świętego przez co najmniej pół godziny.[4]
3. Pobożne odmówienie jednej części różańca świętego z kimś w dowolnym miejscu lub samemu, ale w kościele lub kaplicy.[5]
4. Pobożne odmówienie Koronki do Miłosierdzia Bożego przed Najświętszym Sakramentem publicznie wystawionym lub przechowywanym w tabernakulum w kościele lub kaplicy na terenie Polski.[6]
5. Zjednoczenie się pobożnie z nabożeństwem Drogi krzyżowej sprawowanym przez Ojca Świętego i bezpośrednio przekazywanym za pomocą telewizji lub radia lub odprawienie nabożeństwa Drogi krzyżowej. [7]

W tym ostatnim wypadku ważne jest uwzględnienie dodatkowych warunków:
– nabożeństwo należy odprawić przed stacjami Drogi krzyżowej prawnie erygowanymi
– do erygowania Drogi krzyżowej wymaga się 14 krzyży, przy których zwykło się zamieszczać z pożytkiem duchowym tyleż obrazów, przedstawiających stacje jerozolimskie,
– do odprawienia Drogi krzyżowej wymaga się tylko pobożnego rozważania Męki i Śmierci Chrystusa – oddzielne rozważanie tajemnic poszczególnych stacji nie jest konieczne,
– wymaga się przechodzenia od jednej stacji do drugiej; jeśli celebracja jest publiczna i wszyscy biorący udział nie mogą bez zamieszania przechodzić od stacji do stacji, wystarczy, jeżeli robi to jedynie prowadzący[8].

Z kolei jedynie w okresie Wielkiego Postu uzyskać można:

6. W każdy piątek Wielkiego Postu za pobożne odmówienie po przyjęciu Komunii Świętej modlitwy przed wizerunkiem Jezusa Chrystusa ukrzyżowanego: „Oto ja, o dobry i najsłodszy Jezu…” [9]
7. Po jednym razie w każdym tygodniu okresu Wielkiego Postu: za pobożne uczestniczenie w nabożeństwie Gorzkich Żalów celebrowanym w kościele na terenie Polski[10].

W końcu szczególnie zaakcentować należy cztery czynności związane z Triduum Sacrum:

8. Odmówienie w sposób uroczysty „Przed tak wielkim Sakramentem”[11] w Wielki Czwartek po Mszy Wieczerzy Pańskiej[12].
9. Pobożna adoracja[13] krzyża w Wielki Piątek podczas Liturgii Męki Pańskiej[14].
10. Odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych podczas Liturgii Wigilii Paschalnej[15].
11. Pobożne przyjęcie błogosławieństwa papieskiego „Urbi et orbi”, choćby tylko dzięki bezpośredniej transmisji przez radio[16]. Jest ono udzielane między innymi w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego.

Warto zachęcać wiernych do czynienia starań o uzyskanie odpustów zupełnych. W okresie Triduum Paschalnego można to robić np. posługując się poniższymi komentarzami w trakcie Liturgii:

MSZA WIECZERZY PAŃSKIEJ
PO MODLITWIE PO KOMUNII

Każdy wierny, który jest wolny od przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, nawet lekkiego; który godnie przyjął Komunię Świętą oraz który pomodli się w intencjach wyznaczonych przez Ojca Świętego na przykład słowami modlitw „Ojcze nasz” i „Zdrowaś Maryjo”; może uzyskać odpust zupełny przywiązany do pobożnego odśpiewania dzisiaj w sposób uroczysty „Przed tak wielkim Sakramentem”.

LITURGIA MĘKI PAŃSKIEJ
PRZED ADORACJĄ KRZYŻA

Każdy wierny, który jest wolny od przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, nawet lekkiego; który godnie przyjął Komunię Świętą oraz który pomodli się w intencjach wyznaczonych przez Ojca Świętego na przykład słowami modlitw „Ojcze nasz” i „Zdrowaś Maryjo”; może uzyskać  odpust zupełny przywiązany do czynności pobożnej adoracji krzyża, która teraz nastąpi.

WIGILIA PASCHALNA
PRZED ODNOWIENIEM PRZYRZECZEŃ CHRZCIELNYCH

Każdy wierny, który jest wolny od przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, nawet lekkiego; który godnie przyjął Komunię Świętą oraz który pomodli się w intencjach wyznaczonych przez Ojca Świętego, na przykład słowami modlitw „Ojcze nasz” i „Zdrowaś Maryjo”; może uzyskać odpust zupełny przywiązany do aktu odnowienia dzisiaj przyrzeczeń chrzcielnych, które teraz nastąpi.

[1] Dekret Penitencjarii Apostolskiej towarzyszący publikacji IV wydania wykazu odpustów «Enchiridion indulgentiarum», 16.07.1999.
[2] Por. KPK kan. 992; KKK 1471.
[3] Por. Enchiridion indulgentiarum, Aliae concessiones 7 §1 1º.
[4] Por. tamże, 30 §1.
[5] Por. tamże, 17 §1.
[6] Por. Dekret Penitencjarii Apostolskiej dla Polski, 12.01.2002.
[7] Por. Enchiridion, op. cit., 13 2º.
[8] Uwzględniając te wymagania określone dla uzyskania odpustu zupełnego organizując nabożeństwo Drogi Krzyżowej należy dla dobra wiernych unikać modyfikowania liczby stacji (np. 15 stacji zamiast 14 – bo niektórzy dokładają stację „zmartwychwstanie”). Celebrans tego nabożeństwa powinien przechodzić w jego trakcie od stacji do stacji. Jest to szczególnie ważne, gdy z racji braku miejsca lub innych powodów wierni sami tego nie czynią i pozostają na swoich miejscach. W końcu rozważając organizację nabożeństwa poza miejscem, gdzie jest stale erygowana droga krzyżowa (np. droga krzyżowa ulicami miasta lub na cmentarzu), należy zważyć, czy zyski płynące z wyboru takiej formy równoważą utratę przez wiernych szansy na uzyskanie odpustu zupełnego. W każdym razie w razie organizacji takiej celebracji wypada uświadomić wiernych, że nie będzie można uzyskać odpustu zupełnego za udział w niej.
[9] Por. Enchiridion, op. cit., 8 §1 2º.
[10] Por. Reskrypt Penitencjarii Apostolskiej dla Polski, 6.09.1968.
[11] Uwzględniając powyższe, nie należy w trakcie tej celebracji zastępować tej pieśni żadną inną.
[12] Por. Enchiridion, op. cit., 7 §1 2º.
[13] Warto wiedzieć, że adoracja w trakcie liturgii może mieć formę zarówno ucałowania jak i ukazania przez podniesienie, i każda z nich jest wystarczająca dla uzyskania odpustu. Z kolei indywidualna adoracja krzyża po celebracji nie umożliwia już jego uzyskania. Dlatego gdy wiernych jest bardzo wielu, należy zastosować adorację poprzez ukazanie i podniesienie, nie zaś nakazywać części wiernych adorację przez ucałowanie po Liturgii, dla oszczędności czasu.
[14] Por. Enchiridion, op. cit., 13 1º.
[15] Por. tamże, 28 §1.
[16] Por. tamże, 4.